Jurysdykcja w sprawach umowy przewozu
Jurysdykcja w sprawach poszczególnych umów Umowa przewozu (art. 774 k.c.) Konwencja o umowie międzynarodowego przewozu drogowego towarów (CMR)
Żeby zobaczyć pełną treść należy się zalogować i wykupić dostęp.
Artykuł 45 ust. 1 lit. a) i art. 45 ust. 1 lit. e) ppkt (ii) rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1215/2012 z dnia 12 grudnia 2012 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych należy interpretować w ten sposób, że: nie zezwala on sądowi państwa członkowskiego na odmowę uznania orzeczenia sądu innego państwa członkowskiego ze względu na to, że ten ostatni sąd stwierdził swoją jurysdykcję do rozpoznania powództwa wytoczonego na podstawie umowy przewozu międzynarodowego z naruszeniem zawartej w tej umowie klauzuli dotyczącej jurysdykcji w rozumieniu art. 25 tego rozporządzenia.
Zgodnie z art. 71 rozporządzenia nr 1215/2012 konwencja dotycząca materii szczególnej, taka jak CMR, ma pierwszeństwo przed rozporządzeniem. Zgodnie z art. 71 ust. 1 omawianego rozporządzenia rozporządzenie to nie narusza konwencji, których państwa członkowskie są stronami i które w sprawach szczególnych regulują jurysdykcję, uznawanie lub wykonywanie orzeczeń. Ponadto art. 71 ust. 2 akapit drugi zdanie pierwsze tego rozporządzenia wskazuje, że jeżeli zarówno państwo członkowskie pochodzenia, jak i wezwane państwo członkowskie są stronami konwencji dotyczącej spraw szczególnych, która reguluje warunki uznawania i wykonywania orzeczeń, wówczas obowiązują te warunki. Tym samym na wypadek kolizji norm prawodawca Unii przewidział stosowanie tych konwencji (zob. analogicznie wyrok z dnia 4 maja 2010 r., TNT Express Nederland, C-533/08).
Zgodnie z art. 31 ust. 3 CMR, jeżeli wyrok wydany przez sąd umawiającego się państwa stał się wykonalny w tym państwie, staje się on również wykonalny w każdym z pozostałych umawiających się państw natychmiast po dopełnieniu formalności wymaganych w tym celu w danym państwie, przy czym formalności te nie mogą obejmować rewizji sprawy.
Niemniej jednak, po pierwsze, zakładając, że art. 31 ust. 3 CMR, który dotyczy wykonalności, można również potraktować jako zasadę uznawania, którą należy stosować na podstawie art. 71 ust. 1 i 2 rozporządzenia nr 1215/2012, należy zauważyć, że ów art. 31 ust. 3 ogranicza się do uzależnienia wykonania „wyroku” w rozumieniu tego przepisu od dopełnienia formalności wymaganych w tym celu w danym państwie, uściślając jedynie w tym kontekście, że formalności te nie mogą obejmować rewizji sprawy.
W tym kontekście należy wziąć pod uwagę art. 71 ust. 2 akapit pierwszy lit. b) i art. 71 ust. 2 akapit drugi zdanie drugie rozporządzenia nr 1215/2012, z których wynika, że orzeczenia wydane w jednym państwie członkowskim przez sąd, który oparł swoją jurysdykcję na konwencji dotyczącej spraw szczególnych, powinny być uznawane i wykonywane w innych państwach członkowskich zgodnie z tym rozporządzeniem, którego przepisy mogą w każdym razie być stosowane nawet wówczas, gdy konwencja ta określa warunki uznawania i wykonywania tych orzeczeń.
W tych okolicznościach to w świetle rozporządzenia nr 1215/2012 należy ocenić, czy sąd państwa członkowskiego może odmówić uznania orzeczenia sądu innego państwa członkowskiego w przedmiocie powództwa wytoczonego na podstawie umowy przewozu międzynarodowego ze względu na to, że sąd ten stwierdził swoją jurysdykcję pomimo istnienia klauzuli jurysdykcyjnej na rzecz innych sądów.
Artykuł 45 ust. 1 lit. a) i art. 45 ust. 1 lit. e) ppkt (ii) rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1215/2012 z dnia 12 grudnia 2012 r. należy interpretować w ten sposób, że nie zezwala on sądowi państwa członkowskiego na odmowę uznania orzeczenia sądu innego państwa członkowskiego ze względu na to, że ten ostatni sąd stwierdził swoją jurysdykcję do rozpoznania powództwa wytoczonego na podstawie umowy przewozu międzynarodowego z naruszeniem zawartej w tej umowie klauzuli dotyczącej jurysdykcji w rozumieniu art. 25 tego rozporządzenia.
Wyrok TSUE z dnia 21 marca 2024 r., C-90/22
Standard: 82070 (pełna treść orzeczenia)
Konwencja o umowie międzynarodowego przewozu drogowego towarów (CRM) sporządzona w Genewie dnia 19 maja 1956 r. (Dz.U. z 1962, Nr 49, poz. 238 ze zm.) zawiera normy szczególne, wyłączające stosowanie norm prawa wewnętrznego oraz umów międzynarodowych do uregulowanych w niej kwestii, w tym odnoszących się do jurysdykcji krajowej. Zakres jej obowiązywania dotyczy wszystkich sporów, które wynikają z przewozów podlegających Konwencji, a regulacja ma charakter bezwzględny. Prymat Konwencji CMR potwierdza pkt 35 motywów Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1215/2012 z dnia 12 grudnia 2012 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych (Dz.U.UE.L.2012.351.1 ze zm.), który wprost stanowi, że w celu zachowania międzynarodowych zobowiązań zaciągniętych przez państwa członkowskie niniejsze rozporządzenie nie może wywierać skutków w zakresie zawartych przez państwa członkowskie konwencji w sprawach szczególnych. Oznacza to, że jeżeli państwo członkowskie jest jednocześnie stroną innych konwencji, które w sposób szczegółowy regulują kwestie jurysdykcji, mają one charakter nadrzędny. Przepis ten ma zastosowanie także do Konwencji CMR. Ustalenie, że strony łączyła umowa międzynarodowego przewozu drogowego towarów, podlegająca przepisom Konwencji CMR, czyni zatem zbędnym rozważanie ewentualnej jurysdykcji wynikającej z rozporządzenia nr 1215/2012.
Zarówno art. 31 ust.1 Konwencji CMR w odniesieniu do umowy przewozu międzynarodowego jak i art. 25 ust.1 rozporządzenia nr 1215/2012 w odniesieniu do wszystkich umów, do których ma zastosowanie, są oparte na zasadzie „swobody stron w zakresie umownego wyboru jurysdykcji” i zastrzegają pierwszeństwo jurysdykcji krajowej sądów państwa członkowskiego, wynikającej z umowy prorogacyjnej. Wobec braku w Konwencji CMR szczególnych przepisów dotyczących formy i sposobu zawarcia porozumienia odnoszącego się do umownego wskazania jurysdykcji przyjmuje się, że obok formy pisemnej wystarczająca jest forma odpowiadająca zwyczajowi, który strony znały i przestrzegały, elektroniczne przekazy umożliwiające trwały zapis umowy są zrównane z formą pisemną. Jak wskazano w uzasadnieniu postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 23 marca 2018 r., I CSK 363/17, z odwołaniem do cytowanego w nim orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, art. 25 rozporządzenia nr 1215/2012 wymaga, aby strony osiągnęły porozumienie co do prorogacji lub derogacji jurysdykcji krajowej. Sąd krajowy musi zatem w pierwszej kolejności ocenić, czy klauzula mająca uzasadniać jego jurysdykcję krajową stanowi wyraz rzeczywistego porozumienia między stronami, które zostało wyrażone dostatecznie jasno i precyzyjnie. To, czy umowa jurysdykcyjna doszła do skutku, oceniane jest co do zasady autonomicznie, na płaszczyźnie prawa unijnego, bez potrzeby sięgania do właściwego prawa krajowego (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 października 2005 r., I CK 263/05). Wprawdzie art. 25 ust. 1 zdanie 1 in fine rozporządzenia nr 1215/2012 odsyła do prawa krajowego obowiązującego w państwie, w którym znajduje się sąd uzgodniony przez strony w zakresie oceny „materialnej ważności” umowy prorogacyjnej, jednak pojęcie to nie obejmuje zagadnienia dojścia umowy do skutku. Orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, konsekwentnie zmierza do wyeliminowania potrzeby sięgania do prawa krajowego przy ocenie konsensu koniecznego do zawarcia umowy jurysdykcyjnej. Jednym z wymagań formalnych wynikających z art. 25 rozporządzenia nr 1215/2012 jest warunek określoności umowy jurysdykcyjnej. Umowa musi dostatecznie konkretyzować sąd lub sądy powołane do rozstrzygnięcia sporu, oraz spór objęty umową, względnie stosunek prawny, z którego spór ten ma wyniknąć. Nie muszą być jednak określone w umowie w sposób dosłowny, wystarcza, że strony określiły go pośrednio, na przykład odwołując się do siedziby jednej z nich (por. wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 9 września 2000 r., C-387/98, Coreck Maritime GmbH przeciwko Handelsveem BV i innym).
Rozporządzenie nr 1215/2012 nie wiąże jurysdykcji krajowej z prawem właściwym (forum legis), co dotyczy także sytuacji, w której podstawą właściwości prawa jest porozumienie stron. Pogląd ten zachowuje aktualność także w odniesieniu do umowy prorogacyjnej przewidzianej w art. 31 ust.1 Konwencji CMR.
Postanowienie SN z dnia 14 marca 2019 r., IV CSK 6/18
Standard: 82060 (pełna treść orzeczenia)