Roszczenia uzupełniające ponad przyznane odszkodowanie z tytułu wypadku przy pracy (art. 237[1] § 1 k.p.)
Świadczenia z ubezpieczenia społecznego należne pracownikowi, który uległ wypadkowi przy pracy w zbiegu z roszczeniami cywilnymi (art. 237[1] k.p.c.)
Kwestia roszczeń uzupełniających ponad przyznane odszkodowanie z tytułu wypadku przy pracy uległa w judykaturze istotnej ewolucji.
Zgodnie z art. 237[1] § 1 k.p. pracownikowi, który uległ wypadkowi przy pracy lub zachorował na chorobę zawodową określoną w odrębnym wykazie, o którym mowa w art. 237 § 1 pkt 3, przysługują świadczenia z ubezpieczenia społecznego, określone w ustawie z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.
Początkowo Sąd Najwyższy, powołując się na zasadę prawną wyrażoną w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 4 grudnia 1987 r., III PZP 85/86, przyjmował, że pracownik, który doznał uszczerbku na zdrowiu wskutek spowodowanej warunkami pracy choroby, niebędącej chorobą zawodową, może z mocy art. 300 k.p. dochodzić od pracodawcy roszczeń odszkodowawczych na podstawie przepisów prawa cywilnego w granicach przewidzianych w ustawie z dnia 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (jednolity tekst: Dz.U. z 1983 r. Nr 30, poz. 144). Art. 40 tej ustawy wypadkowej wykluczał możliwość dochodzenia przez poszkodowanego pracownika roszczeń uzupełniających od zakładu pracy z tytułu uszczerbku na zdrowiu wynikających z wypadku przy pracy lub choroby zawodowej na drodze powództwa cywilnego. Możliwość taką przywrócono dopiero ustawą z dnia 24 maja 1990 r. o zmianie niektórych przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym przez skreślenie wskazanego art. 40.
Od 1 stycznia 1990 r. przyjmuje się, że zawinione uchybienia pracodawcy w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, pozostające w związku przyczynowym z zaistniałą szkodą, mogą prowadzić do ziszczenia się dyspozycji art. 415 k.c. (por. wyrok SN z dnia 13 września 2016 r., III PK 146/15). W literaturze wskazywano jednak, że trudno pogodzić przyjęty w ustawie wypadkowej system łatwych do realizacji roszczeń pracowniczych, uniezależnionych od winy pracodawcy czy konieczności wykazania szkody, czego konsekwencją jest ryczałtowy charakter odszkodowania, z odpowiedzialnością na zasadach prawa cywilnego. Cywilnoprawna odpowiedzialność odszkodowawcza zakłada pełną odpowiedzialność za szkodę, ale z wszelkimi płynącymi z tego konsekwencjami, chociażby w postaci sprostania przez pracownika ciężarowi dowodu w zakresie wykazania przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej (por. M. Gersdorf, Odpowiedzialność cywilnoprawna pracodawcy za wypadki przy pracy, PiZS 6/2003, s. 9 i n., J. Jończyk, Ubezpieczenie wypadkowe, PiP 58.6/2003, s.3 in.).
Wyrok SN z dnia 8 listopada 2023 r., II PSKP 62/22
Standard: 81586 (pełna treść orzeczenia)
Treści art. 237 [1] k.p. nie można interpretować w taki sposób, że stanowi on przepis szczególny w stosunku do przepisów prawa cywilnego dotyczących odpowiedzialności deliktowej, wyłączający ich stosowanie w przypadku otrzymania przez pracownika, który uległ wypadkowi przy pracy świadczeń na podstawie ustawy z dnia 30 października 2002 r. o świadczeniach pieniężnych z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 167, poz. 1322 z późn. zm.).
Odesłanie do przepisów ustawy o świadczeniach pieniężnych z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych nie oznacza, że w obecnym stanie prawnym pracownik wskutek wyrządzonej mu przez pracodawcę szkody nie może dochodzić roszczeń na podstawie przepisów prawa cywilnego od pracodawcy.
Opowiedzialność deliktowa pracodawcy za wypadek przy pracy doznany przez pracownika jest odpowiedzialnością subsydiarną w stosunku do odpowiedzialności instytucji ubezpieczeniowej, która odpowiada w razie spełnienia warunków (przesłanek) z ustawy o wypadkach przy pracy.
Uznając, że pracownik może dochodzić z tytułu wypadku przy pracy roszczeń przewidzianych w przepisach kodeksu cywilnego, albowiem art. 237 [1]k.p., nie wyłącza takiej możliwości, należy mieć na względzie, że stosownie do treści art. 445 § 1 k.c. w razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia sąd może przyznać poszkodowanemu odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę.
Wyrok SA w Krakowie, z dnia 3 czerwca 2013 r., III APa 12/13
Standard: 81590 (pełna treść orzeczenia)