Naprawienie szkody w w nieruchomości gruntowej, ustalenie wartości odszkodowania

Wprawdzie nieruchomości gruntowe nie ulegają zużyciu z uwagi na upływ czasu (nie podlegają więc amortyzacji), tak jak to ma miejsce w przypadku nieruchomości budynkowych, lokalowych oraz rzeczy ruchomych, ale nie znaczy to, że nieruchomość gruntowa nie podlega degradacji wskutek zaniedbań pielęgnacyjnych właściciela, względnie zdarzeń niezależnych od właściciela, jak np. w związku ze zmianami klimatycznymi, w tym z uwagi na wystąpienie czynników atmosferycznych (susze, powodzie), czy z powodu ruchów tektonicznych. Niemniej jednak nawet w przypadku nieruchomości gruntowych koszty usunięcia ich uszkodzeń wywołanych zachowaniem deliktowym sprawców nie zawsze odpowiadają różnicy między wartością nieruchomości wolnej od uszkodzeń ‎a wartością nieruchomości z uszkodzeniami, albo mają poziom zbliżony do tej różnicy.

Określone w art. 363 § 1 zdanie drugie k.c. pojęcie „nadmiernych kosztów” należy odnosić także do odszkodowania pieniężnego identyfikowanego z hipotetycznymi kosztami przywrócenia rzeczy do stanu poprzedniego. Jeżeli naprawa rzeczy jest nieopłacalna i przewyższa znacznie wartość takiej rzeczy (rzecz jasna w stanie nieuszkodzonym), to taka forma naprawienia szkody może spowodować nieuzasadnione wzbogacenie po stronie poszkodowanego.

Oczywiście nie budzi wątpliwości, że w razie gdy poszkodowany poniósł już koszty przywrócenia rzeczy do stanu poprzedniego, to może on żądać ich zwrotu od sprawcy, który z kolei może podnieść zarzut ograniczenia kwoty odszkodowania, gdy poniesione przez poszkodowanego koszty są nadmierne w rozumieniu tego przepisu; wówczas odszkodowanie ulega obniżeniu do poziomu poniżej nadmiernych kosztów w rozumieniu tego przepisu, a zatem odszkodowanie w takiej sytuacji może być jednak wyższe od kwoty różnicy pomiędzy wartością rzeczy nieuszkodzonej a jej wartością w stanie uszkodzonym.

W niniejszej sprawie powódki dochodzonej szkody nie identyfikują z poniesionymi kosztami przywrócenia nieruchomości gruntowej do stanu poprzedniego. W związku z tym, w celu wykluczenia przesłanki nadmierności - w rozumieniu art. 363 § 1 zdanie drugie k.c. - odszkodowania w formie pieniężnej odnoszonego do hipotetycznych kosztów przywrócenia nieruchomości gruntowej do stanu poprzedniego należy ją porównać z kwotą różnicy między wartością przedmiotowej nieruchomości w stanie wolnym od istniejących na niej uszkodzeń a jej wartością z tymi uszkodzeniami.

Istnienie różnicy między kwotami odszkodowania ustalonymi na podstawie hipotetycznych kosztów usunięcia uszkodzeń i na podstawie porównania wartości tej nieruchomości w stanie bez uszkodzeń z jej wartością z uszkodzeniami, nie oznacza jeszcze, że odszkodowanie to powinno być obniżone do kwoty wynikającej z porównania wartości tej nieruchomości w stanie bez uszkodzeń z jej wartością z uszkodzeniami, lecz oznacza, że w razie istnienia takiej różnicy obniżenie następuje tylko w wypadku, gdyby różnica ta była nadmierna i to do poziomu, w ramach którego, odszkodowanie identyfikowane z hipotetycznymi kosztami usunięcia uszkodzeń nie będzie już nadmierne w stosunku do kwoty różnicy wynikającej z porównania wartości tej nieruchomości w stanie bez uszkodzeń z jej wartością z uszkodzeniami. Do poczynienia stosownych ocen materialno-prawnych w tej materii pomocne może okazać się odwołanie do kryteriów określonych w art. 322 k.p.c.

Wyrok SN z dnia 9 lutego 2024 r., II CSKP 1871/22

Standard: 81530 (pełna treść orzeczenia)