Relacje zakresu przedmiotowego zastosowania konwencji montrealskiej i rozporządzenia nr 261/2004

Należy podzielić pogląd o odmiennym zakresie przedmiotowym roszczeń odszkodowawczych, uregulowanych w konwencji montrealskiej i w rozporządzeniu nr 261/2004

Odpowiedzialność odszkodowawcza przewoźnika lotniczego została uregulowana również w wiążącej Polskę konwencji montrealskiej. Zgodnie z art. 1 konwencji ma ona zastosowanie do każdego przewozu międzynarodowego osób, bagażu lub towarów wykonywanego statkiem powietrznym za wynagrodzeniem, a także do przewozu bezpłatnego, wykonywanego statkiem powietrznym przez przedsiębiorstwo transportu lotniczego. Pojęcie przewozu międzynarodowego zostało zdefiniowane w art. 1 ust. 2 konwencji. Według art. 35 ust. 1 konwencji montrealskiej, prawo dochodzenia odszkodowania wygasa, jeżeli powództwo nie zostało wniesione w okresie dwóch lat, licząc od dnia przybycia do miejsca przeznaczenia lub od dnia, w którym statek powietrzny powinien był przybyć, albo od dnia, w którym przewóz został zatrzymany. Stosownie do art. 35 ust. 2 konwencji montrealskiej, sposób liczenia tego okresu określa się zgodnie z prawem sądu, do którego wniesiono sprawę. Na podstawie konwencji montrealskiej przewoźnik ponosi odpowiedzialność za szkodę wynikłą w razie śmierci albo uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia pasażera (art. 17 ust. 1), szkodę wynikłą w razie zniszczenia, zaginięcia lub uszkodzenia bagażu zarejestrowanego (art. 17 ust. 2), szkodę wynikłą w razie zniszczenia, zaginięcia lub uszkodzenia towaru (art. 18 ust. 1) oraz szkodę spowodowaną opóźnieniem w przewozie pasażerów, bagażu lub towarów (art. 19).

W związku z ostatnią z wymienionych kategorii szkód, należy rozważyć relację zakresu przedmiotowego zastosowania konwencji montrealskiej i rozporządzenia nr 261/2004. W razie przyjęcia, że odpowiedzialność odszkodowawcza przewoźnika lotniczego na podstawie rozporządzenia nr 261/2004 jest zbieżna z zakresem zastosowania art. 19 konwencji montrealskiej, byłoby zasadne przyjęcie dla roszczeń przewidzianych w rozporządzeniu nr 261/2004 dwuletniego terminu wygaśnięcia roszczeń określonego w art. 35 konwencji montrealskiej. Za takim rozwiązaniem może przemawiać art. 12 ust. 1 rozporządzenia nr 261/2004, w którym przesądzono o możliwości żądania dalszego odszkodowania, poza zakresem regulacji rozporządzenia, oraz przyjęto, że kwoty określone w art. 7 mogą być potrącone z dalszego odszkodowania.

W polskiej doktrynie jest wypowiadany pogląd, że rozporządzenie stanowi wobec konwencji montrealskiej regulację szczególną, w której na przewoźnika lotniczego nałożono dalej idące obowiązki niż wynikające z tej konwencji. Oznaczałoby to, że zakres przedmiotowy rozporządzenia nr 261/2004mieści się w zakresie przedmiotowym konwencji montrealskiej.

W orzecznictwie TSUE przyjęto jednak przeciwne stanowisko. W wyroku z dnia 10 stycznia 2006 r. w sprawie C-344/04 International Air Transport Association i in., dotyczącym zgodności rozporządzenia nr 261/2004 z konwencją montrealską, TSUE wyróżnił dwa rodzaje szkód: szkody niemal identyczne dla wszystkich pasażerów i przez to mogące być naprawione przez zapewnienie ujednoliconej i natychmiastowej pomocy lub opieki oraz szkody związane z powodem odbywanej podróży, których naprawienie wymaga zindywidualizowanej oceny i może stanowić wyłącznie przedmiot zindywidualizowanego świadczenia odszkodowawczego a posteriori. Przyjął też, że art. 19 konwencji montrealskiej dotyczy wyłącznie naprawienia szkód indywidualnych, co doprowadziło go do wniosku o rozłączności zakresu przedmiotowego regulacji konwencji i rozporządzenia.

W późniejszym orzecznictwie TSUE pogląd o odmiennym zakresie przedmiotowym obu rozważanych aktów prawnych rozszerzono również na odpowiedzialność odszkodowawczą przewoźnika. W wyroku z dnia 22 grudnia 2008 r. w sprawie C549/07 Wallentin-Hermann TSUE, rozważając kwestię odszkodowania za opóźniony lot, stwierdził, że w art. 5 rozporządzenia nr 261/2004 przewidziano ujednolicone i natychmiastowe środki służące naprawieniu szkody, które są niezależne od środków określonych w konwencji montrealskiej i uzupełniają jej uregulowania. Pogląd, że prawo do zryczałtowanego i ujednoliconego odszkodowania na podstawie rozporządzenia nr 261/2004 jest niezależne od naprawienia szkody na podstawie konwencji montrealskiej, został konsekwentnie przyjęty w dalszym orzecznictwie TSUE (wyrok z dnia 9 lipca 2009 r. w sprawie C-204/08 Rehder; wyrok z dnia 13 października 2011 r. w sprawie C-83/10 Sousa Rodríguez i in.; wyrok z dnia 31 stycznia 2013 r. w sprawie C-12/11 McDonagh; wyrok z dnia 10 marca 2016 r. w sprawie C-94/14 Flight Refund).

W wyroku z dnia 23 października 2012 r. w połączonych sprawach C-581/10 i C-629 Nelson i in. TSUE stwierdził, że wypłacenie przewidzianego w rozporządzeniu odszkodowania ma zadośćuczynić stracie czasu, co należy odróżnić od spowodowanej opóźnieniem szkody (art. 19 konwencji montrealskiej), która jest zindywidualizowana w zależności od różnego uszczerbku doznanego przez poszczególnych pasażerów. Tym samym obowiązek wypłacenia odszkodowania na podstawie rozporządzenia nie wchodzi w zakres zastosowania konwencji montrealskiej i ma wobec niej charakter uzupełniający.

Uchwała SN z dnia 17 marca 2017 r., III CZP 111/16

Standard: 81429 (pełna treść orzeczenia)

Zobacz glosy