Ustalenia sądu w zakresie ustalenia statusu konsumenta zawierającego umowy niezwiązane z działalnością zawodową lub gospodarczą

Artykuł 17 ust. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1215/2012 należy interpretować w ten sposób, że: jeżeli okaże się niemożliwe ustalenie w wymagany prawem sposób, w ramach całościowej oceny informacji, którymi dysponuje sąd krajowy, pewnych okoliczności towarzyszących zawarciu umowy, w szczególności w odniesieniu do informacji zawartych w tej umowie lub udziału pośrednika przy jej zawieraniu, sąd ten powinien dokonać oceny mocy dowodowej tych informacji zgodnie z przepisami prawa krajowego, w tym w odniesieniu do kwestii, czy wątpliwości należy rozstrzygać na korzyść osoby, która powołuje się na status „konsumenta” w rozumieniu tego przepisu.

Sąd krajowy powinien ustalić cele, do których realizacji dąży, poprzez zawarcie umowy, osoba powołująca się na ten status, a w przypadku gdy owa umowa ma podwójny cel – rozstrzygnąć kwestię, czy wspomniana umowa ma na celu zaspokojenie w znacznym stopniu potrzeb związanych z działalnością zawodową lub gospodarczą danej osoby, czy też potrzeb prywatnych.

W tym celu sąd krajowy powinien opierać się przede wszystkim na tych dowodach, które w sposób obiektywny wynikają z akt sprawy, a jeżeli dowody te są wystarczające dla umożliwienia temu sądowi zrekonstruowania celu umowy, niepotrzebne jest badanie, czy jej wykorzystanie do celów zawodowych lub gospodarczych albo prywatnych mogło być wiadome drugiej stronie umowy (zob. analogicznie wyrok z dnia 20 stycznia 2005 r., Gruber, C-464/01).

Niemniej, jeżeli owe dowody nie są wystarczające, wspomniany sąd może także zweryfikować, czy osoba powołująca się na status konsumenta mogła swoim zachowaniem wobec drugiej strony umowy wywołać u niej wrażenie, że działała w celach zawodowych lub gospodarczych, w wyniku czego owa druga strona umowy mogła w sposób uzasadniony pozostawać w nieświadomości pozazawodowego lub pozagospodarczego celu danej transakcji (zob. analogicznie wyrok z dnia 20 stycznia 2005 r., Gruber, C-464/01).

Tego rodzaju sytuacja miałaby przykładowo miejsce, gdyby osoba prywatna, bez żadnych dalszych wyjaśnień, zamawiała przedmioty mogące istotnie służyć wykonywaniu jej zawodu, używała w tym celu papieru firmowego, zamawiała dostawy na adres miejsca pracy lub nadmieniała kwestię możliwości odliczenia podatku VAT (zob. analogicznie wyrok z dnia 20 stycznia 2005 r., Gruber, C-464/01).

W takim przypadku szczególne przepisy jurysdykcyjne w sprawach umów zawieranych przez konsumentów, przewidziane w art. 17 i 18 rozporządzenia nr 1215/2012, nie znalazłyby zastosowania, nawet jeśli umowa jako taka nie służy realizacji celu w znacznym stopniu zawodowego lub gospodarczego, albowiem należy uznać, iż z uwagi na wrażenie, jakie wywarła na pozostającej w dobrej wierze drugiej stronie umowy, osoba prywatna zrezygnowała z ochrony przewidzianej w owych przepisach (zob. analogicznie wyrok z dnia 20 stycznia 2005 r., Gruber, C-464/01).

Z orzecznictwa tego wynika, że wrażenie wywołane u drugiej strony umowy przez zachowanie osoby, która powołuje się na status „konsumenta” w rozumieniu art. 17 ust. 1 rozporządzenia nr 1215/2012, może zostać wzięte pod uwagę w celu ustalenia, czy osoba ta powinna korzystać z ochrony proceduralnej przewidzianej w sekcji 4 rozdziału II tego rozporządzenia.

Choć Trybunał orzekł, że wątpliwości należy co do zasady rozstrzygać na korzyść osoby powołującej się na status konsumenta, jeżeli okoliczności obiektywne wynikające z akt sprawy nie pozwalają na ustalenie w sposób wymagany prawem, że transakcja będąca podstawą zawarcia umowy o podwójnym celu służyła realizacji celu w znacznym stopniu zawodowego lub gospodarczego (zob. analogicznie wyrok z dnia 20 stycznia 2005 r., Gruber, C‑464/01, EU:C:2005:32, pkt 50), to z orzecznictwa tego nie można wyprowadzić wniosku, że skuteczność przepisów regulujących jurysdykcję w sprawach umów zawieranych przez konsumentów wymaga, by takie rozstrzygnięcie zostało wydane na korzyść osoby, która powołuje się na status konsumenta w odniesieniu do wszystkich okoliczności towarzyszących zawarciu umowy, a w szczególności okoliczności związanych z zachowaniem tej osoby (zob. analogicznie wyrok z dnia 20 stycznia 2005 r., Gruber, C-464/01).

Wyrok TSUE z dnia 9 marca 2023 r., C-177/22

Standard: 81412 (pełna treść orzeczenia)