Abuzywność klauzuli jurysdykcyjnej

Ocena klauzuli jurysdykcyjnej dokonywana jest na podstawie przepisów Dyrektywy 93/13, jest nieprawidłowe. Ocena dokonywana jest na podstawie właściwych norm prawa krajowego, przyjętych w wyniku transpozycji Dyrektywy 93/13, interpretowanych w świetle postanowień tej dyrektywy. Różnica nie jest jedynie semantyczna. Tytułem przykładu można odwołać się do art. 385[3] § pkt 23 k.c., zgodnie z którym za niedozwolone postanowienia umowne uważa się takie, które wyłączają jurysdykcję sądów polskich, poddają sprawę pod rozstrzygnięcie sądu polubownego polskiego lub zagranicznego albo innego organu. Przepis ten został przyjęty w wyniku transpozycji Dyrektywy 93/13 do prawa polskiego (zob. więcej R. Trzaskowski w: Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III, red. J. Gudowski, Warszawa 2018). Trudno oczekiwać, aby tożsamy przepis, chroniący konsumenta przed wyłączeniem jurysdykcji krajowej sądów polskich, znajdował się w prawie duńskim, a takie założenie przyjmuje Prokurator Generalny. Przepis art. 385[3] § pkt 23 k.c. stanowi ponadto daleko idące uszczegółowienie niedozwolonego warunku umownego z pkt 1 lit. q załącznika do Dyrektywy 93/13, który dotyczy postanowień, których celem lub skutkiem jest wyłączenie lub ograniczenie prawa konsumenta do wystąpienia z powództwem. Ani w tym, ani w innych postanowieniach Dyrektywa 93/13 nie odnosi się bezpośrednio do klauzul jurysdykcyjnych.

Postanowienie SN z dnia 9 marca 2022 r., I NSNc 310/21

Standard: 81406 (pełna treść orzeczenia)

(AI) Postanowienie umowy zawartej z konsumentem, które umożliwia przedsiębiorcy jednostronne ustalenie sądu miejscowo właściwego, jest niedozwolone i niewiążące, a sąd powinien z urzędu odmówić jego zastosowania.

Zgodnie z art. 385[3] pkt 23 k.c. niedozwolonym postanowieniem umownym jest to, które narzuca rozpoznanie sprawy przez sąd niebędący miejscowo właściwy według ustawy. W rozpoznawanej sprawie powódka – jako przedsiębiorca – posłużyła się wekslem wystawionym w oparciu o jednostronnie wypełnialną klauzulę umowną, pozwalającą jej na określenie miejsca płatności, a tym samym – według art. 371 § 1 k.p.c. – wpływającą na wybór sądu właściwego. Taka praktyka została uznana za niedozwoloną, gdyż ograniczała prawo konsumenta do rozpoznania sprawy przez sąd właściwy według przepisów ogólnych. Sąd Najwyższy odwołał się zarówno do krajowej regulacji (art. 385[1]–385[3] k.c.), jak i do pkt 1 lit. q załącznika do dyrektywy 93/13/EWG, który stanowi, że postanowienie umożliwiające przedsiębiorcy wybór sądu położonego daleko od miejsca zamieszkania konsumenta narusza równowagę kontraktową stron. W konsekwencji, sąd pierwszej instancji powinien był uznać takie postanowienie za bezskuteczne i przekazać sprawę sądowi właściwemu miejscowo na podstawie art. 200 § 1 i art. 27 § 1 k.p.c.

5. ŹródłoWyrok SN z dnia 24 listopada 2021 r., I NSNc 153/21

Standard: 89117 (pełna treść orzeczenia)