Umowy jurysdykcyjne obejmujące ubezpieczenie od "wielkiego ryzyka" (art. 15 pkt 5 i art. 16 pkt 5 rozp. nr 1215/2012)

Art. 16 pkt 5 rozporządzenia nr 1215/2012 został wprowadzony przez wyrażenie „nie naruszając [bez uszczerbku dla] pkt 1–4”, z czego można wyprowadzić wniosek, że pkt 1–4 tego art. 16 stanowią lex specialis względem wspomnianego art. 16 pkt 5, a tym samym w sytuacjach objętych specyficznie tymi pkt 1–4 mają one pierwszeństwo przez owym pkt 5.

Odstępstwa od przepisów jurysdykcyjnych w sprawach dotyczących ubezpieczeń, takie jak odstępstwo dopuszczone na podstawie art. 15 pkt 5 rozporządzenia nr 1215/2012, podlegają ścisłej wykładni (zob. analogicznie wyrok z dnia 12 maja 2005 r., Société financière et industrielle du Peloux, C-112/03).

Choć strony umowy ubezpieczenia obejmującej „duże ryzyko” mogą, na mocy art. 15 pkt 5 rozporządzenia nr 1215/2012 w związku z jego art. 16 pkt 5, na podstawie umowy odstąpić od przepisów jurysdykcyjnych przewidzianych w owej sekcji 3, to możliwość ta została wprowadzona celem uwzględnienia okoliczności, że strony takiej umowy ubezpieczenia znajdują się w pozycji równości (zob. podobnie wyrok z dnia 27 lutego 2020 r., Balta, C‑803/18).

Art. 15 pkt 5 rozporządzenia nr 1215/2012 w związku z art. 16 pkt 5 tego rozporządzenia należy interpretować w ten sposób, że umowa ubezpieczenia statku morskiego odnosząca się do rekreacyjnej jednostki pływającej wykorzystywanej do celów pozagospodarczych nie wchodzi w zakres stosowania tego art. 15 pkt 5.

Brzmienie art. 16 rozporządzenia nr 1215/2012 powtarza bowiem co do istoty brzmienie art. 14 rozporządzenia nr 44/2001. Tymczasem pkt 1–4 tego art. 14, obecnie pkt 1–4 wspomnianego art. 16, nie występowały we wniosku dotyczącym rozporządzenia Rady (WE) w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych, złożonego przez Komisję [COM(1999) 348 final], poprzedzającego przyjęcie rozporządzenia nr 44/2001, i zostały do niego wprowadzone dopiero w trakcie procedury ustawodawczej, uściślając pojęcie „ryzyk”, o którym mowa w art. 15 pkt 5 rozporządzenia nr 1215/2012.

Pojęcie „wielkich [dużych] ryzyk”, zostało zdefiniowane w art. 13 pkt 27 dyrektywy 2009/138

Zgodnie z tym art. 13 pkt 27 lit. a) „duże ryzyka” oznaczają ryzyka zaliczone do grup 4–7, 11 i 12 w części A załącznika I do tej dyrektywy. 

Na podstawie owego art. 13 pkt 27 lit. b) do „dużych ryzyk” należą ryzyka zaliczone do grup 14 i 15 w części A tego załącznika I, w przypadku gdy ubezpieczający jest zawodowo związany z działalnością przemysłową lub handlową lub wykonuje wolny zawód, zaś wspomniane ryzyko wiąże się z taką działalnością.

Art. 13 pkt 27 lit. c) dotyczy ryzyk zaliczonych do grup 3, 8–10, 13 i 16 w części A wspomnianego załącznika I, o ile ubezpieczający przekracza limity przynajmniej dwóch kryteriów liczbowych określonych w tym pkt 27 lit. c).

Wyrok TSUE z dnia 27 kwietnia 2023 r., C-352/21

Standard: 82025 (pełna treść orzeczenia)

Art. 15 pkt 5 i art. 16 pkt 5 rozporządzenia nr 1215/2012 należy interpretować w ten sposób, że klauzula prorogacyjna przewidziana w umowie ubezpieczenia obejmującej „duże ryzyko” w rozumieniu tego ostatniego przepisu, zawartej przez ubezpieczającego i ubezpieczyciela, nie może być powoływana wobec ubezpieczonego na podstawie tej umowy, który nie jest profesjonalnym uczestnikiem obrotu w sektorze ubezpieczeń, który nie wyraził zgody na tę klauzulę i który ma miejsce zamieszkania względnie siedzibę w innym państwie członkowskim niż ubezpieczający i ubezpieczyciel.

W niektórych przypadkach rozporządzenie nr 1215/2012 przewiduje możliwość odstąpienia od przepisów jurysdykcyjnych obowiązujących w sprawach dotyczących ubezpieczenia na mocy umowy, w szczególności na podstawie art. 15 pkt 5 tego rozporządzenia, w drodze zawarcia umowy dotyczącej umowy ubezpieczenia obejmującej jeden lub więcej rodzajów ryzyka wymienionych w art. 16 tego rozporządzenia.

Możliwość odstąpienia od ogólnych przepisów jurysdykcyjnych w przypadku umów ubezpieczenia obejmujących „duże ryzyko” znajduje zastosowanie wyłącznie w stosunkach między umawiającymi się stronami i co do zasady nie może zostać rozszerzona na ubezpieczonych mających status osoby trzeciej.

Kazuistyczna ocena kwestii, czy dana osoba może być uznana za „stronę słabszą”, spowodowałaby powstanie ryzyka osłabienia pewności prawa i byłaby sprzeczna z celem rozporządzenia nr 1215/2012, wyrażonym w jego motywie 15, zgodnie z którym przepisy o jurysdykcji powinny być w wysokim stopniu przewidywalne (zob. podobnie wyrok z dnia 20 lipca 2017 r., MMA IARD, C‑340/16).

Wyrok TSUE z dnia 27 lutego 2020 r., C-803/18

Standard: 81182 (pełna treść orzeczenia)