Wymóg doręczenia wzorca przed zawarciem umowy

Zgodnie z art. 384 § 1 k.c., ustalony przez jedną ze stron wzorzec umowy, w szczególności ogólne warunki umów, wzór umowy, regulamin, wiąże drugą stronę, jeżeli został jej doręczony przed zawarciem umowy. Celem udostępnienia wzorca przed zawarciem umowy jest zapewnienie możliwości zapoznania się z jego treścią przez adherenta przed zawarciem umowy. Jak wyjaśniono w orzecznictwie (por. wyrok SN z dnia 7 maja 2004 r., I CK 686/03 oraz postanowienie SN z dnia 23 czerwca 2016 r., II CSK 4/16) przepis art. 384 § 1 k.c. reguluje jedynie procedurę zawarcia umowy przy użyciu wzorca, nie może zatem wystąpić w roli samodzielnego źródła mocy wiążącej adherenta, jeśli nie „skonstruuje się” jego zgody. Faktyczna czynność doręczenia wzorca, poprzedzająca zawarcie umowy, musi mieć związek z później zrealizowanym zamiarem stron zawarcia określonej umowy, której treść ukształtowana jest wzorcem umowy określonym przez jedną ze stron umowy. Tylko wówczas fakt doręczenia tego wzorca przed zawarciem umowy umożliwia przyjęcie, że przez zawarcie umowy, proponent oraz adherent wyrazili zgodę na objęcie treścią umowy warunków zawartych we wzorcu umowy.

Jeżeli adherentem jest osoba prawna, doręczenie wzorca umowy powinno nastąpić osobie uprawnionej do jej reprezentowania, tj. wchodzącej w skład jej organu lub innej osoby upoważnionej do odbioru oświadczeń w imieniu osoby prawnej, do negocjowania warunków umowy lub jej zawarcia. W sytuacji, w której wzorzec umowy doręczony został osobie uprawnionej do reprezentowania dwóch osób prawnych, doręczenie ze skutkami wynikającymi z art. 384 § 1 k.c., skuteczne jest wobec tej z nich, której doręczono wzorzec w związku ze zrealizowanym następnie zamiarem zawarcia umowy. Strona, która zamierza zawrzeć określoną umowę, musi mieć bowiem świadomość, że do tej umowy, ma zastosowanie doręczeny jej wzorzec umowy, co wywołuje skutek wynikający z art. 384 § 1 k.c.

Wyjątkowo nie można wyłączyć zastosowania wyżej wymienionego przepisu także w odniesieniu do drugiej osoby prawnej, do której reprezentacji upoważniona jest ta sama osoba fizyczna, której doręczono wzorzec umowy, jeżeli z okoliczności poprzedzających zawarcie umowy pomiędzy proponentem, a „następną osobą prawną” (ten sam rodzaj umowy, tożsamość przedmiotu umowy, świadczeń i ich wysokości, świadomość stosowania przez proponenta doręczonego w takich okolicznościach wzorca umowy, zbieżności czasowej) można wywieść wolę obu stron zawarcia umowy na tych samych warunkach - określonych także doręczonym wcześniej wzorcem umowy - jak umowa pomiędzy proponentem i pierwszym adherentem.

Wyrok SN z dnia 9 lutego 2018 r., I CSK 241/17

Standard: 81167 (pełna treść orzeczenia)

Treść konkretnej umowy nie może zawierać niczego innego, czego nie zawierał doręczony konsumentowi, uzgodniony przez strony wzorzec, który został do niej włączony. Jeżeli natomiast strona, która opracowała wzorzec została uprawniona do dokonania tego przepisem ustawy i działała w granicach tego upoważnienia, to dla wystąpienia skutku związania drugiej strony wystarczające jest doręczenie wzorca przy zawarciu umowy.

W sprawie skutek związania tabelą oprocentowania był uzależniony od doręczenia jej powódce przy zawieraniu umowy, czego pozwany nie wykazał. Nie było podstaw do uznania, że obowiązek doręczenia powódce tej tabeli mógł być zastąpiony domniemaniem, że powódka, analizując koszty kredytu w złotych i indeksowanego walutą obcą, musiała zapoznać się z tabelą oprocentowania. Odnosiło się to do postanowień tego wzorca w chwili zawierania umowy, ale umożliwiało dokonanie oceny zakresu zobowiązania powódki w każdej sytuacji, do której mogło dojść w okresie związania umową. Zmiana tego oprocentowania w tym okresie mogła być przyczyną ustalenia go przez pozwanego na innym poziomie, jeżeli takie uprawnienie wynikało z umowy lub regulaminu bankowego i określało konkretne okoliczności, od jakich zmiana ta była uzależniona (por. uchwałę (7) SN z dnia 6 marca 1992 r., III CZP 141/91). Istotne jednak było umożliwienie powódce zapoznania się z wszystkimi czynnikami, od których zależała wysokość jej zobowiązania.

Wyrok SN z dnia 1 marca 2017 r., IV CSK 285/16

Standard: 81169 (pełna treść orzeczenia)