Samopomoc małżonka, któremu sąd przyznał mieszkanie, w warunkach niewykonywania przez dłużnika prawomocnego obowiązku opuszczenia lokalu

Powód i pozwana byli małżeństwem. Po jego rozwiązaniu przez rozwód, dokonano podziału ich majątku dorobkowego, w ten sposób, że mieszkanie zajmowane przez powoda przyznano pozwanej. Pomimo prawomocnego rozstrzygnięcia w tej kwestii i zobowiązania powoda przez sąd do opuszczenia mieszkania, powód zajmował je wbrew woli pozwanej. Zachowaniem sprzecznym z zasadami współżycia społecznego jest niewykonywanie przez dłużnika obowiązków nałożonych prawomocnym orzeczeniem sądowym (zob. wyrok SN z 29 listopada 2017 r., II CSK 86/17). W tej konfiguracji powód domagał się ochrony, naruszając jednak sam w pierwszej kolejności zasady współżycia społecznego, nie wydając mieszkania pozwanej.

Poczucie bezpieczeństwa, mir domowy, prawo do wypoczynku i prywatności stanowią elementy składające się na dobro osobiste nietykalności mieszkania, które wprost wymienia art. 23 k.c., i które rozumie się szeroko - jako prawo człowieka do ochrony sfery życia prywatnego związanej z posiadaniem bezpiecznego miejsca zamieszkania, zapewniającego mu spokojne korzystanie z przeświadczeniem, że nikt bez podstawy prawnej nie będzie naruszał posiadania tego mieszkania ani kwestionował praw do niego. Tak rozumiana ochrona obejmuje więc także pewien stan psychiczny i emocjonalny, jaki daje człowiekowi poczucie bezpiecznego i niezakłóconego korzystania z własnego mieszkania (zob. wyrok SN z 17 lipca 2020 r., III CSK 6/18; wyrok SN z 6 marca 2009 r., II CSK 513/08 i wyrok SN z 1 kwietnia 2010 r., V CSK 352/09). Wskazana interpretacja nietykalności mieszkania uwzględnia również stanowisko wypracowane przez orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w oparciu o przepis art. 8 ust. 1 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284- j np. wyrok ETPCz z dnia 17 czerwca 2014 r).

Zachowanie pozwanej sprowadzało się, w rezultacie, do zabezpieczenia mieszkania, do którego weszła w związku z uszkodzonymi zamkami i otwartymi drzwiami oraz do zabezpieczenia mienia pozwanego. Pozwana jako właściciel miała prawa do lokalu z tym, że pozbawiła powoda posiadania i dopuściła się aktu samopomocy z jej jednoczesnym przekroczeniem, nie wyczerpując drogi postępowania egzekucyjnego. W tych okolicznościach nie można było uznać, że sąd drugiej instancji niewłaściwie zastosował art. 5 k.c., odmawiając powodowi ochrony naruszenia dóbr osobistych (godności, godnego opuszczenia lokalu). Powód nie mając tytułu do zajmowanego lokalu musiał się liczyć w każdej chwili z możliwością jego eksmisji. Uznanie w takiej sytuacji za uzasadniony poglądu, wedle którego miał on jednocześnie prawo do ochrony określonego stanu psychicznego i emocjonalnego, jaki daje człowiekowi poczucie bezpieczeństwa i niezakłóconego korzystania z własnego mieszkania, z którym związane jest życie prywatne każdej osoby, nie zasługiwał na aprobatę i ochronę.

Wyrok SN z dnia 25 listopada 2022 r., II CSKP 1564/22

Standard: 81093 (pełna treść orzeczenia)