Umowa ograniczająca odpowiedzialność gwarancyjną w obrocie profesjonalnym

W obrocie profesjonalnym nie można a limine uznać, że postanowienie umowy ograniczającej odpowiedzialność gwarancyjną jest niedopuszczalne nawet wówczas, gdy mogłoby się okazać, że kupujący nie może korzystać z uprawnień wynikających z tytułu rękojmi za wady.

Stosunek prawny gwarancji sprzedawcy ma charakter umowny i jako taki podlega zasadzie swobody umów, co oznacza, że treść zobowiązania gwaranta może być co do zasady określona swobodnie, to zaś umożliwia również ograniczenie obowiązków z gwarancji (wyrok SN z 16 kwietnia 2004 r., I CK 599/03).

Z jednej strony dyspozytywny charakter normy art. 577 k.c. stwarza stronom umowy gwarancyjnej szerokie pole kształtowania ram odpowiedzialności sprzedawcy lub producenta, z drugiej – odmiennie kształtuje się ocena kryteriów swobody umów w obrocie konsumenckim (bardziej restrykcyjnie – z uwzględnieniem zasady ochrony słabszej strony stosunku obligacyjnego), odmiennie zaś w obrocie profesjonalnym. W przypadku tego ostatniego nie można uznać a limine, że postanowienie umowy ograniczającej odpowiedzialność gwarancyjną jest niedopuszczalne nawet wówczas, gdy mogłoby się okazać, że kupujący nie może korzystać z uprawnień wynikających z tytułu rękojmi za wady.

Nie jest zatem trafne uznanie, iż ograniczenie dopuszczalne w świetle art. 577 k.c. miałoby jednocześnie stanowić wyraz nielojalności strony względnie pozostawać sprzeczne jako takie z zasadami współżycia społecznego czy z naturą stosunku zobowiązaniowego. Trafnie wskazał Sąd Najwyższy w wyroku 16 kwietnia 2004 r., ‎I CK 599/03, że na pytanie, czy ograniczenie zobowiązania gwaranta do naprawy rzeczy w określonym czasie, z wyłączeniem obowiązku wymiany rzeczy, jest sprzeczne z naturą gwarancji, należy odpowiedzieć negatywnie, gdyż art. 579 k.c. stanowi, że kupujący może wykonywać uprawnienia z tytułu rękojmi za wady fizyczne rzeczy, niezależnie od uprawnień wynikających z gwarancji. Jeśli tak, to nie można czynić sprzedawcy zarzutu, że w ramach gwarancji jakości bierze na siebie tylko część ryzyka wadliwości rzeczy. Umowa może ograniczyć obowiązki gwaranta do naprawy rzeczy i wyłączyć możliwość żądania wymiany rzeczy na wolną od wad. Takie ograniczenie obowiązków gwaranta nie pozostaje w sprzeczności z ustawą ‎i zasadami współżycia społecznego, a także z naturą gwarancji (nie pozbawia jej sensu gospodarczego).

Nie można zatem uznać za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego ‎(a zatem stanowiących nadużycie prawa podmiotowego z art. 5 k.c., jak również podstawy uznania za bezwzględnie nieważne na gruncie art. 58 § 2 k.c.) warunków gwarancji wyłączającej obrocie profesjonalnym możliwość wymiany rzeczy na wolną od wad. Nie można także z normy dyspozytywnej art. 577 § 1 k.c. wywodzić istnienia zobowiązania, które zostało wprost ukształtowane odmiennie w umowie, to bowiem oznaczałoby uzupełnienie treści umowy o elementy przez strony w niej nieuzgodnione. Jest tak tym bardziej, że gwarancja nie jest obowiązkiem ustawowym gwaranta, lecz, w przeciwieństwie do rękojmi za wady względnie z uwagi na ogólne zasady odpowiedzialności odszkodowawczej, jego dobrowolnym zobowiązaniem, które przyjmuje na siebie w ramach zasady autonomii woli podmiotu uczestniczącego w obrocie.

Wyrok SN z dnia 23 listopada 2023 r., II CSKP 1614/22

Standard: 81050 (pełna treść orzeczenia)

Umowa gwarancji jakości może ograniczyć obowiązki gwaranta do naprawy rzeczy i wyłączyć możliwość żądania wymiany rzeczy wadliwej na wolną od wad.

Ograniczenie obowiązków gwaranta nie pozostaje w sprzeczności z ustawą i zasadami współżycia społecznego, a co najważniejsze, nie pozostaje w sprzeczności z naturą gwarancji (nie pozbawia jej sensu gospodarczego). Jednocześnie, skoro treść gwarancji jakości jest kształtowana przez umowę, to trudno byłoby znaleźć podstawę do uzupełnienia woli stron o zobowiązanie do wymiany, nawet wówczas, gdy zobowiązanie to nie zostało wyłączone wprost, lecz wynika pośrednio z pozytywnego wyliczenia obowiązków gwaranta.

W gospodarce wolnorynkowej, w której zniesiono odrębności regulacji prawnej dla jednostek gospodarki uspołecznionej, a stosunki obligacyjne zostały poddane zasadzie swobody umów (art. 353[1] k.c.), instytucja gwarancji – mimo niezmienionego co do istoty unormowania – zmieniła naturę prawną. Gwarancja jakości jest udzielana dobrowolnie, jej treść formułuje gwarant (może zatem np. udzielić gwarancji bezpłatnych napraw w oznaczonym okresie, wyłączając wymianę gwarancyjną), kupujący zaś przez przyjęcie z rąk sprzedawcy dokumentu gwarancyjnego wyraża zgodę na zawarte w nim warunki gwarancji. Mogą one odbiegać od regulacji kodeksowej, wyjąwszy przepisy imperatywne, a wśród nich te, których celem jest ochrona interesu konsumenta np. art. 580 i 581 k.c. Taką ocenę stosunku gwarancji – po nowelizacji kodeksu cywilnego – zawarł SN w wyroku z dnia 10 stycznia 2000 r., III CKN 270/99.

Wyrok SN z dnia 16 kwietnia 2004 r., I CK 599/03

Standard: 81053 (pełna treść orzeczenia)