Dopuszczalność wniosku o wyłączenie sędziego wyznaczonego ‎do orzekania w przedmiocie wniosku o wyłączenie sędziego.

Dopuszczalne jest rozpoznawanie w trybie art. 49 § 1 ustawy ‎z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (tekst jedn. Dz.U. 2023, poz. 1550 ze zm.) sformułowanego przez stronę wniosku o wyłączenie sędziego wyznaczonego ‎do orzekania w przedmiocie wniosku o wyłączenie sędziego.

Wniosek o wyłączenie sędziego zgłoszony w sprawie o wyłączenie sędziego, choć  nie spełnia kryteriów definicji legalnej sprawy w rozumieniu przepisów Kodeksu postępowania cywilnego, jest dopuszczalny jako wniosek procesowy.

Sąd Najwyższy w tym składzie przychyla się do szerokiego rozumienia pojęcia „sprawa” tj. zarówno w znaczeniu sprawy głównej jak i postępowań incydentalnych. Sprawą jest nie tylko postępowanie główne, ale także incydentalne. O statusie postępowania jako „sprawy” decyduje bowiem jej zakres, a  w  omawianym przypadku jest nią rozpoznanie wniosku o wyłączenie sędziego, złożonego w sprawie o wyłączenie sędziego. Przedmiotem postępowania incydentalnego w sprawie rozpoznania wniosku o wyłączenie sędziego jest zatem zweryfikowanie, czy w sprawie rozpoznania takiego wniosku o wyłączenie sędziego będzie orzekał bezstronny, niezależny i niezawisły sędzia. 

Dla określenia „sprawy” decydujący jest przedmiot postępowania, a nie to czy mamy do czynienia z jego nurtem głównym czy z postępowaniem incydentalnym. O dopuszczalności wniosku o wyłączenie sędziego w sprawie o wyłączenie sędziego decyduje charakter sprawy głównej. Sąd Najwyższy stoi na stanowisku, że jeżeli sprawa główna ma charakter sprawy cywilnej, to w konsekwencji wniosek o wyłączenie sędziego złożony w sprawie cywilnej podlega rozpoznaniu na podstawie Kodeksu  postępowania cywilnego i objęty jest domniemaniem dopuszczalności drogi sądowej jako postępowanie incydentalne. Podobnie kolejny wniosek o  wyłączenie sędziego w sprawie o wyłączenie sędziego jako powiązany systemowo ze sprawą cywilną jako sprawą główną, należy uznać za dopuszczalny i  objęty tym samym domniemaniem. Żaden przepis Kodeksu postępowania cywilnego nie wyłącza bowiem dopuszczalności wniosku o wyłączenie sędziego złożonego w sprawie o wyłączenie sędziego i tym samym dopuszcza złożenie go w  sprawie głównej. Nie ma też w Kodeksie postępowania cywilnego podstawy prawnej, na mocy której mogłoby nastąpić przekazanie takiego wniosku do rozpoznania innym sądom lub organom.

Uchwała SN z dnia 11 czerwca 2024 r., I NZP 6/22

Standard: 80998 (pełna treść orzeczenia)