Wynagrodzenie pełnomocnika w EPU w sprawie zainicjowanej pozwem na zasadach określonych w art. 505[37] § 2 zd. 1 k.p.c
Umorzenie elektronicznego postępowania upominawczego; koszty postępowania (art. 505[37] k.p.c.)
W sprawie wszczętej powództwem wytoczonym zgodnie z art. 505[37] § 2 zdanie pierwsze k.p.c. sąd orzeka o kosztach zastępstwa procesowego z uwzględnieniem jednej opłaty, którą określa według stawek za czynności radcy prawnego lub adwokata, właściwych ze względu na wartość i przedmiot sprawy oraz rodzaj postępowania.
Uchwała SN z dnia 13 czerwca 2024 r., III CZP 48/23
Standard: 80981 (pełna treść orzeczenia)
W sprawie zainicjowanej pozwem na zasadach określonych w art. 505[37] § 2 zd. 1 k.p.c. sąd rozstrzygając o kosztach procesu na żądanie strony zgłoszone zgodnie z art. 505[37] § 2 zd. 2 k.p.c. uwzględnia jedną opłatę za czynności pełnomocnika w wysokości odpowiadającej temu postępowaniu.
Zgodnie z rozporządzeniami Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1964 z późn. zm) oraz w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t. j. Dz. U. z 2023 r., poz. 1935) stawki minimalne wynagrodzenia w sprawach o zapłatę są uzależnione od wartości przedmiotu sporu (§§ 2 wymienionych rozporządzeń). Opłaty te są jednak obniżone w sprawach rozpoznawanych w postępowaniu upominawczym, elektronicznym postępowaniu upominawczym, postępowaniu nakazowym oraz europejskim postępowaniu nakazowym. Oba jednak rozporządzenia przewidują, że „w przypadku skutecznego wniesienia sprzeciwu lub zarzutów opłatę ustala się na zasadach ogólnych” (§ 3). Wniesienie sprzeciwu lub zarzutów od nakazu zapłaty powoduje, że rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów zastępstwa prawnego dokonywane jest przy zastosowaniu § 2 obu rozporządzeń, a nie ich § 3. W wymienionych rozporządzeniach brak jest natomiast wyraźnego przepisu, takiego jak art. 19 ust. 2 pkt 2 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, który stanowiłby, że w przypadku określonym w art. 505[37] § 2 k.p.c., wynagrodzenie za pomoc prawną udzieloną w elektronicznym postępowaniu upominawczym podlega zaliczeniu na poczet wynagrodzenia należnego w ponownie wszczętym postępowaniu. Brak jest również w § 3 tych rozporządzeń normy, że także w przypadku barku podstaw do wydania nakazu zapłaty bądź umorzenia elektronicznego postępowania upominawczego koszty zastępstwa procesowego ustalane są na zasadach ogólnych. Pomimo to, zdaniem Sądu Najwyższego, uznać należy, że oba rozporządzenia są oparte na zasadzie kumulacji zakładającej, że jeśli postępowanie po wydaniu nakazu zapłaty ma swój dalszy ciąg (jest kontynuowane), to w miejsce odrębnego uwzględniania stawki minimalnej za elektroniczne postępowanie upominawcze należy ustalić jedną opłatę w zwykłej (wyższej) wysokości.
Po pierwsze, mimo zmiany technicznoprawnego charakteru e.p.u. w doktrynie wciąż trafnie podkreśla się łączność między e.p.u. a sprawą później zainicjowaną przez powoda w warunkach określonych w art. 505[37] § 2 zdanie 1 k.p.c. Rozpatrując zatem postępowanie zwykłe jako do pewnego stopnia (funkcjonalną) kontynuację postępowania zakończonego przed e-sądem (w związku z utrzymaniem skutków wytoczenia powództwa, o którym mowa w art. 505[37] § 2 k.p.c.) łatwo wyjaśnić, dlaczego sąd nie powinien w razie ponownego wniesienia powództwa zasądzać wynagrodzenia pełnomocnika podwójnie, czyli raz za e.p.u., a drugi raz za postępowanie zwykłe. W przeciwnym razie nie dawałoby się wyjaśnić, dlaczego e.p.u. miałoby być traktowane w tym zakresie odmiennie niż tradycyjne postępowanie upominawcze, nakazowe lub europejskie postępowanie nakazowe. Wszystkie postępowania są bowiem przez ustawodawcę traktowane w zbliżony sposób, a w rozporządzeniach o opłatach są wspólnie objęte jednym § 3. Wszystkie one stanowią fakultatywne lub obligatoryjne postępowania sumaryczne, prowadzone w pierwszym stadium w formule ex parte, bez udziału pozwanego, w których możliwe jest jedynie pozytywne rozstrzygniecie merytoryczne. E.p.u. na tym tle odróżnia się jedynie formą czynności, które są dokonywane drogą elektroniczną i funkcjonalną właściwością sądu.
Po drugie, obowiązek podwójnego uwzględniania kosztów zastępstwa procesowego byłby nie do pogodzenia z założeniami aksjologicznymi systemu kosztów procesu, jeśli weźmie się pod uwagę potrzebę jednokrotnego uwzględnienia danego nakładu pracy. W przypadku wniesienia pozwu w ramach e.p.u. następcze wniesienie tożsamego pozwu w ramach postępowania zwykłego nie stanowi dostatecznie uzasadnionej podstawy do „podwójnego” zasądzania kosztów zastępstwa procesowego. W postępowaniu zwykłym sąd orzeka o kosztach na zasadach ogólnych, a więc stosując także art. 109 § 2 k.p.c., wedle którego orzekając o wysokości przyznanych stronie kosztów procesu, sąd bierze pod uwagę celowość poniesionych kosztów oraz niezbędność ich poniesienia z uwagi na charakter sprawy. Przy ustalaniu wysokości kosztów poniesionych przez stronę reprezentowaną przez pełnomocnika będącego adwokatem, radcą prawnym lub rzecznikiem patentowym, sąd bierze pod uwagę niezbędny nakład pracy pełnomocnika oraz czynności podjęte przez niego w sprawie, w tym czynności podjęte w celu polubownego rozwiązania sporu, również przed wniesieniem pozwu, a także charakter sprawy i wkład pełnomocnika w przyczynienie się do jej wyjaśnienia i rozstrzygnięcia. Nie jest zatem wykluczone, że sąd podwyższy wynagrodzenie pełnomocnika powyżej opłaty określonej w § 2 rozporządzenia w sprawie opłat za czynności adwokackie lub § 2 rozporządzenia w sprawie opłat za czynności radców prawnych biorąc pod uwagę nakład pracy związany z wniesieniem wcześniej pozwu w ramach e.p.u., ale wymagałoby to wykazania przez niego, że w konkretnym przypadku było to uzasadnione szczególnymi okolicznościami.
Po trzecie, przyjęcie poglądu o absolutnej dyskontynuacji e.p.u. na skutek wniesienia kolejnego pozwu na podstawie art. 505[37] § 2 k.p.c. godziłoby w zasady rozstrzygania o kosztach procesu. Uwzględnienie kosztów zastępstwa procesowego poniesionych przez pozwanego w podwójnej wysokości (za e.p.u. i postępowanie zwykłe) zależałoby wówczas jedynie od zachowania się powoda, to jest od tego, czy skorzysta on z możliwości przewidzianej w art. 505[37] § 2 zd. 1 k.p.c. Pozwany, reprezentowany przez zawodowego pełnomocnika na etapie e.p.u. nie mógłby dochodzić zwrotu kosztów poniesionych w tym postępowaniu bez podjęcia stosowanej akcji procesowej przez powoda.
Po czwarte, w razie przyjęcia, że w art. 505[37] § 2 zd. 2 k.p.c. mowa jest o obowiązkowym zasądzeniu opłaty za e.p.u. wątpliwości budziłby automatyzm takiego zasądzania bez uprzedniej oceny na zasadach ogólnych celowości jej poniesienia (art. 98 § 1 k.p.c.). Należy bowiem pamiętać, że celowość skierowania pozwu w ramach e.p.u. może być oceniona inaczej niż celowość późniejszego pozwu w zwykłym postępowaniu. Przykładowo w sytuacji wniesienia pozwu o roszczenie niespełniające warunku określonego w art. art. 505[29a] k.p.c sąd powinien umorzyć postępowanie (art. 505[33] k.p.c.), ale trudno przyjąć, aby poniesienie tego kosztu było celowe, nawet jeśli ostatecznie powód wygra sprawę z powództwa wniesionego w postępowaniu zwykłym. Ocena tej celowości nie jest jednak możliwa, jeśli przyjmuje się obligatoryjny charakter art. 505[37] § 1 k.p.c. Należy także podkreślić, że z punktu widzenia stosowania art. 505[37] § 2 zd. 2 k.p.c. nie powinno mieć znaczenia, z jakiej przyczyny doszło do umorzenia e.p.u. Przepis ten, jak była już o tym mowa, nie nakłada bowiem na sąd obowiązku uwzględnienia żądania o zasądzenie kosztów złożonego przez strony, a jedynie możliwość uwzględnienia na zasadach ogólnych kosztów z postępowania elektronicznego w ramach postępowania zwykłego. Przyczyna umorzenia może być przez sąd oceniana na zasadach określonych w art. 98-110 k.p.c. co do celowości i zasadności poniesionych kosztów.
Uchwała SN z dnia 10 kwietnia 2024 r., III CZP 53/23
Standard: 80935 (pełna treść orzeczenia)