Pozaegzekucyjne zaspokojenie wierzyciela z zajętego przedmiotu zastawu rejestrowego

Pozaegzekucyjne zaspokojenie wierzyciela z zajętego przedmiotu zastawu rejestrowego nie jest dopuszczalne także wtedy, gdy wierzyciel nie wiedział o zajęciu (art. 21a ustawy z dnia 6 grudnia 1996 r. o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów, jedn. tekst: Dz. U. z 2018 r., poz. 2017).

Zgodnie z art. 21 u.z.r. zaspokojenie zastawnika z przedmiotu zastawu rejestrowego następuje w drodze sądowego postępowania egzekucyjnego. Reguła ta odpowiada ogólnej zasadzie, według której wierzyciel, chcąc zaspokoić się ‎z przedmiotu obciążonego prawem zastawniczym, jest obowiązany uzyskać tytuł wykonawczy i skierować postępowanie egzekucyjne do obciążonego przedmiotu. Prawo, takie jak zastaw bądź hipoteka, doznaje ochrony w toku tego postępowania, zapewniając zabezpieczonemu wierzycielowi zaspokojenie z obciążonego przedmiotu z pierwszeństwem wobec innych wierzycieli (por. art. 312 k.c. i art. 75 u.k.w.h.).

W przypadku zastawu rejestrowego przewidziano od tej zasady kilka odstępstw. Wyjątki te pozwalają wierzycielowi zastawniczemu na zaspokojenie się z przedmiotu zastawu bez potrzeby inicjowania postępowania egzekucyjnego‎(art. 22 i n. u.z.r.). W szczególności, zgodnie z art. 22 u.z.r., umowa zastawnicza może przewidywać zaspokojenie przez przejęcie przez zastawnika na własność przedmiotu zastawu rejestrowego, jeżeli przedmiotem zastawu są prawa lub rzeczy wyszczególnione w art. 22 ust. 1 pkt 1-4 u.z.r., w tym rzeczy powszechnie występujące w obrocie towarowym. Przejęcie rzeczy na własność następuje w tym przypadku po upływie terminu wykonania zobowiązania, które zostało zabezpieczone zastawem, z dniem złożenia przez zastawnika jednostronnego oświadczenia woli na piśmie o przejęciu tego przedmiotu na własność ‎(art. 22 ust. 2 pkt 2 u.z.r.). Składając oświadczenie woli o przejęciu przedmiotu zastawu na własność zastawnik realizuje uprawnienie kształtujące, którego źródłem jest umowa zastawnicza (por. wyroki SN z dnia 20 kwietnia 2006 r., IV CSK 62/06, z dnia 25 marca 2010 r., I CSK 369/09 i z dnia 20 marca 2016 r., III CSK 167/15).

Umowna możliwość zaspokojenia się przez wierzyciela zastawniczego z przedmiotu zastawu bez potrzeby uzyskiwania tytułu wykonawczego i wszczynania postępowania egzekucyjnego nie stoi na przeszkodzie skierowaniu egzekucji do przedmiotu zastawu przez innych wierzycieli zastawcy. Konieczne jest tym samym określenie relacji między uprawnieniem zastawnika wynikającym z umowy zastawniczej i postępowaniem egzekucyjnym toczącym się z wniosku innych wierzycieli zastawcy. Kolizję tę rozstrzyga wyraźnie art. 21a u.z.r. dodany ustawą z dnia 5 września 2008 r. o zmianie ustawy o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów oraz o zmianie innych ustaw (Dz. U. nr 180, poz. 1113), zgodnie z którym od chwili zajęcia przedmiotu zastawu rejestrowego przez komornika lub inny organ egzekucyjny zastawnik nie może podejmować czynności mających na celu zaspokojenie na podstawie art. 22-27 u.z.r.

Wyrok SN z dnia 10 stycznia 2024 r., II CSKP 781/22

Standard: 80932 (pełna treść orzeczenia)

Przejęcie na własność przedmiotów zastawu przez zastawnika następuje w drodze jednostronnego oświadczenia woli złożonego przez uprawnionego i z dniem złożenia takiego oświadczenia (por. art. 22 ust. 1 pkt 2 i art. 22 ust. 2 pkt 2 uzr). Naruszenie obowiązku uprzedniego zawiadomienia na piśmie zastawcy o zamiarze podjęcia czynności zmierzających do zaspokojenia zastawnika z przedmiotu zastawu (art. 25 ust. 1 uzr) nie może wyłączyć skutku w postaci przejścia własności. Sankcji takiej nie przewiduje ani art. 22 ani art. 25 uzr. Odmienny pogląd wyrażony w doktrynie, na który powołuje się skarżący, nie ma dostatecznych podstaw prawnych.

Wyrok SN z dnia 20 kwietnia 2006 r., IV CSK 62/06

Standard: 80933 (pełna treść orzeczenia)