Dopuszczalność powództwa opozycyjnego w państwie wykonania dotyczącego transgranicznych zobowiązań alimentacyjnych

Sąd państwa członkowskiego wykonania, do którego wpłynął wniosek o wykonanie orzeczenia wydanego przez sąd państwa członkowskiego pochodzenia i stwierdzającego wierzytelność alimentacyjną, posiada na podstawie rozporządzenia nr 4/2009, a w szczególności jego art. 41 ust. 1, jurysdykcję do rozpoznania powództwa przeciwegzekucyjnego, jeżeli pozostaje ono w ścisłym związku z wnioskiem o wykonanie złożonym w tym sądzie.

Na podstawie art. 41 ust. 1 rozporządzenia nr 4/2009 i odpowiednich przepisów prawa krajowego do sądu odsyłającego jako sądu państwa członkowskiego wykonania należy wydanie orzeczenia w przedmiocie dopuszczalności i zasadności dowodów przedstawionych przez dłużnika alimentacyjnego na poparcie twierdzenia, że spłacił on swój dług w znacznej części.

Powództwo przeciwegzekucyjne przewidziane w§ 767 ZPO pozostaje w ścisłym związku z postępowaniem wykonawczym (zob. podobnie wyrok z dnia 4 lipca 1985 r., AS-Autoteile Service, 220/84, EU:C:1985:302, pkt 12). Tym samym, jeżeli takie powództwo ma związek z wnioskiem mającym na celu spowodowanie wykonania orzeczenia w sprawie zobowiązań alimentacyjnych, to wówczas wchodzi ono w zakres zastosowania rozporządzenia nr 4/2009.

Mimo iż rozporządzenie nr 4/2009 zawiera w rozdziale IV szereg przepisów dotyczących wykonania orzeczeń z zakresu zobowiązań alimentacyjnych – żaden z tych przepisów nie określa wprost jurysdykcji na etapie wykonawczym.

Wśród przepisów sekcji 3 rozdziału IV rozporządzenia nr 4/2009, zatytułowanej „Przepisy wspólne”, figuruje jednak jego art. 41 ust. 1, zgodnie z którym, po pierwsze, z zastrzeżeniem przepisów tego rozporządzenia postępowanie egzekucyjne w sprawie orzeczeń wydanych w innym państwie członkowskim jest regulowane prawem państwa członkowskiego wykonania, oraz, po drugie, że orzeczenie wydane w państwie członkowskim wykonalne w państwie członkowskim wykonania jest wykonywane na takich samych warunkach co orzeczenia wydane w tym państwie członkowskim wykonania.

W sposób dorozumiany i konieczny z tego przepisu rozporządzenia nr 4/2009 wynika, że powództwo pozostające w ścisłym związku z postępowaniem w sprawie wykonania orzeczenia wydanego przez sąd państwa członkowskiego pochodzenia i stwierdzającego wierzytelność alimentacyjną, takie jak powództwo przeciwegzekucyjne w sprawie w postępowaniu głównym, podlega – jak i sam wniosek o wykonanie tego orzeczenia – jurysdykcji sądów państwa członkowskiego wykonania.

Sprzeczna z celami prostoty i szybkości, do których zmierza rozporządzenie nr 4/2009 byłaby sytuacja, w której właściwy sąd państwa członkowskiego wykonania, do którego wierzyciel alimentacyjny zwrócił się o spowodowanie wykonania orzeczenia uznanego za wykonalne w tym państwie członkowskim, powinien w każdym przypadku stwierdzić brak swojej jurysdykcji do rozpoznania powództwa przeciwegzekucyjnego na rzecz sądu państwa członkowskiego pochodzenia na tej podstawie, że ten ostatni sąd, jako sąd państwa członkowskiego zamieszkania wierzyciela, jest na mocy art. 3 lit. b) lepiej umiejscowiony, by zapewnić jego ochronę.

Po drugie nałożenie na sąd państwa członkowskiego wykonania obowiązku stwierdzenia w każdym przypadku braku swojej jurysdykcji do rozpoznania powództwa przeciwegzekucyjnego, takiego jak w sprawie w postępowaniu głównym, na rzecz sądu państwa członkowskiego pochodzenia, który stwierdził wierzytelność alimentacyjną, nie skutkowałoby możliwie największym ułatwieniem odzyskania międzynarodowych wierzytelności alimentacyjnych zgodnie z podstawowymi celami rozporządzenia nr 4/2009, lecz przeciwnie – skutkowałoby nadmiernym wydłużeniem i utrudnieniem procedury oraz obciążałoby strony stratą czasu i niebagatelnymi kosztami (zob. podobnie wyrok z dnia 18 grudnia 2014 r., Sanders i Huber, C‑400/13 i C‑408/13).

Zarzut wywodzony ze spłaty długu zalicza się do tych, które generalnie są brane pod uwagę na etapie wykonania, co podkreśla zresztą motyw 30 zdanie drugie rozporządzenia nr 4/2009, zgodnie z którym spłata długu przez dłużnika w momencie wykonania figuruje wśród podstaw odmowy lub zawieszenia wykonania orzeczenia przewidzianych prawem krajowym, które nie są niezgodne z podstawami wymienionymi w rozporządzeniu.

Jeżeli orzeczenie zostało wydane w państwie członkowskim, w którym wierzyciel ma zwykłe miejsce pobytu, zarzut taki, podniesiony przez dłużnika na poparcie powództwa przeciwegzekucyjnego przed sądem państwa członkowskiego wykonania, nie ma na celu zmiany tego orzeczenia lub wydania nowego orzeczenia w państwie członkowskim wykonania w rozumieniu art. 8 rozporządzenia nr 4/2009, ani nie zmierza do ponownego badania tego orzeczenia co do istoty w rzeczonym państwie członkowskim w rozumieniu art. 42 rzeczonego rozporządzenia.

Oparte na tym zarzucie powództwo przeciwegzekucyjne jest bowiem ściśle związane z postępowaniem egzekucyjnym, gdyż zmierza wyłącznie do zakwestionowana wysokości kwoty, do której orzeczenie stwierdzające wierzytelność alimentacyjną może podlegać wykonaniu, na podstawie przedstawionych przez dłużnika dowodów na podnoszoną przez niego spłatę długu, których dopuszczalność jak i zasadność powinien ocenić sąd państwa członkowskiego wykonania.

Wyrok TSUE z dnia 4 czerwca 2020 r., C-41/19

Standard: 80861 (pełna treść orzeczenia)