Zmiany podmiotowe kręgu współwłaścicieli w postępowaniu apelacyjnym

Jeżeli doszło do zbycia przez wnioskodawczynię oraz uczestniczkę postępowania ich udziałów w nieruchomości, mogło to skutkować utratą przez nie statusu zainteresowanych udziałem w sprawie. Trafnie więc zarzuca skarżący, że na skutek zmiany stanu faktycznego, zniesienie współwłasności powinno nastąpić pomiędzy aktualnymi właścicielami i na podstawie materiału zgromadzonego w pierwszej i drugiej instancji, w szczególności powstała potrzeba ponownej oceny okoliczności sprawy w oparciu o brzmienie art. 211 k.c. i 212 § 2 k.c. Takim rozstrzygnięciem nie może być oddalenie apelacji przez Sąd Okręgowy, skoro zniesienie współwłasności przez Sąd I instancji dotyczyło innego kręgu podmiotów, niż objętych rozstrzygnięciem Sądu II instancji. Ponadto postanowienie Sądu I instancji nakłada na wnioskodawczynię i uczestniczkę postępowania obowiązek spłat, podczas gdy Sąd II instancji uznaje, że nie są już one zainteresowane rozstrzygnięciem w sprawie, a mimo to nie dokonuje zmiany rozstrzygnięcia i oddala apelację. Sąd drugiej instancji orzeka na podstawie materiału zebranego w postępowaniu pierwszej instancji oraz w postępowaniu apelacyjnym (art. 382 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.), zatem rozstrzygnięcie znoszące współwłasność powinno obejmować aktualnych współwłaścicieli nieruchomości. Tych wymogów nie spełnia wezwanie nabywców do udziału w sprawie oraz zwolnienie poprzednich współwłaścicieli, których dotyczyło postanowienie znoszące współwłasność.

W razie zmiany w toku postępowania apelacyjnego stanu istniejącego z chwili orzekania przez sąd pierwszej instancji, podstawę postanowienia sądu drugiej instancji powinien więc stanowić stan aktualny. To oznacza, że w razie zmiany w tym okresie tak jak to miało miejsce w sprawie, osoby współwłaściciela nieruchomości objętej wnioskiem o zniesienie współwłasności, postanowienie sądu pierwszej instancji w przedmiocie zniesienia współwłasności powinno również ulec zmianie. Zniesienie współwłasności powinno nastąpić pomiędzy współwłaścicielami, którzy byli ujawnieni w dacie orzekania przez sąd odwoławczy i od nich również, powinna być zasądzona odpowiednia spłata na rzecz uczestnika postępowania. Uzasadnione jest to celem postępowania o zniesienie współwłasności, które zmierza do ukształtowania stosunków prawnorzeczowych. Wymaga się, aby orzeczeniem znoszącym współwłasność byli objęci aktualni właściciele. Oddalenie apelacji, bez dokonania zmian podmiotowych osób, którym zostanie przydzielona własność nieruchomości oraz zobowiązanych jednocześnie do spłat uczestnika, nie wypełnia obowiązku aktualności rozstrzygnięcia.

Dokonane w trakcie postępowania przed Sądem Okręgowym zmiany podmiotowe, wymagały również ponownej oceny przesłanek prowadzących do zniesienia współwłasności, w relacji do przyjętego sposobu rozstrzygnięcia, w szczególności, że Sąd Okręgowy, niedopuszczalność podziału fizycznego nieruchomości, argumentował także konfliktem między współwłaścicielami. Taka przesłanka w ogóle nie była badana i wyjaśniona w relacji względem nowych współwłaścicieli, w szczególności, że wobec nich powinno zapaść rozstrzygnięcie znoszące współwłasność nieruchomości. Z tych względów, podkreślany przez Sąd Okręgowy konflikt rodzinny, który był dodatkową przeszkodą zniesienia współwłasności przez podział fizyczny i przyznanie nieruchomości wyłącznie córkom uczestnika, stracił na aktualności i zasadnie podnosi skarżący, że w ten sposób doszło do naruszenia art. 211 k.c.

Postanowienie SN z dnia 7 maja 2021 r., I CSKP 25/21

Standard: 80694 (pełna treść orzeczenia)

Zobacz glosy