Notyfikacja Komisji o organach pozasądowych, które wykonują funkcje sądowe (art. 3 ust. 2 akapit 2 i art. 79 rozp. Nr 650/2012)

Z braku notyfikowania Komisji przez Rzeczpospolitą Polską polskich notariuszy w rozumieniu art. 79 rozporządzenia nr 650/2012 nie można wnioskować, że nie mogą oni zostać uznani za „sąd”, jeżeli spełniają oni wymogi przewidziane przez rzeczone rozporządzenie.

Artykuł 3 ust. 2 akapit drugi tego rozporządzenia stanowi, że państwa członkowskie powiadamiają Komisję m.in. o organach pozasądowych, które wykonują funkcje sądowe.

W kwestii tej art. 79 rozporządzenia nr 650/2012 precyzuje, że na podstawie powiadomień od państw członkowskich Komisja sporządza wykaz innych organów i przedstawicieli zawodów prawniczych, o których mowa w art. 3 ust. 2 rzeczonego rozporządzenia. Państwa członkowskie powiadamiają Komisję o wszelkich zmianach informacji zawartych w tym wykazie, który Komisja odpowiednio zmienia.

Dla celów sporządzenia wykazu, o którym mowa w art. 79 rozporządzenia nr 650/2012 w ramach stosowania rzeczonego rozporządzenia wszystkie państwa członkowskie muszą weryfikować, czy organy właściwe w sprawach spadkowych spełniają określone w art. 3 ust. 2 akapit pierwszy przywołanego rozporządzenia wymogi uznania za „sąd” i notyfikować te organy Komisji zgodnie z art. 3 ust. 2 akapit drugi tego samego rozporządzenia.

Mimo iż powiadomienie Komisji ustanawia domniemanie, iż organy krajowe zgłoszone zgodnie z art. 79 rozporządzenia nr 650/2012 stanowią „sądy” w rozumieniu art. 3 ust. 2 rzeczonego rozporządzenia, okoliczność iż organ krajowy nie został objęty powiadomieniem, nie może być sama w sobie wystarczającą podstawą dla stwierdzenia, że dany organ nie spełnia wymogów określonych w art. 3 ust. 2 owego rozporządzenia (zob. analogicznie wyrok z dnia 30 maja 2018 r., Czerwiński, C‑517/16).

Jak wynika z motywu 21 rozporządzenia nr 650/2012, kwestia związania notariuszy w danym państwie członkowskim zasadami jurysdykcji określonymi w niniejszym rozporządzeniu powinna zależeć od tego, czy są oni objęci zakresem definicji „sądu” do celów niniejszego rozporządzenia, a nie od ujęcia ich w wykazie, o którym mowa w art. 79 tego samego rozporządzenia, sporządzonym w oparciu o powiadomienie przewidziane w art. 3 ust. 2 akapit drugi tegoż rozporządzenia.

Cel rozporządzenia nr 650/2012, jakim jest zapewnienie należytego działania wymiaru sprawiedliwości w Unii, byłby poważnie zagrożony, gdyby w ramach powiadamiania Komisji w rozumieniu art. 79 rozporządzenia nr 650/2012 każde państwo członkowskie – decydując się nie uwzględnić organów lub przedstawicieli zawodów prawniczych właściwych w sprawach spadkowych i wykonujących funkcje sądowe na równi z sądami bądź, wręcz przeciwnie, decydując się je uwzględnić – mogło przesądzić o ich kwalifikacji jako „sąd” w rozumieniu art. 3 ust. 2 akapit pierwszy owego rozporządzenia, w oderwaniu od wymogów wyraźnie sformułowanych w przywołanym przepisie.

Z braku notyfikowania Komisji przez Rzeczpospolitą Polską polskich notariuszy w rozumieniu art. 79 rozporządzenia nr 650/2012 nie można wnioskować, że nie mogą oni zostać uznani za „sąd”, jeżeli spełniają oni wymogi przewidziane przez rzeczone rozporządzenie.

Wynika z tego, że brak przewidzianego w art. 3 ust. 2 akapit drugi rozporządzenia nr 650/2012 powiadomienia przez Rzeczpospolitą Polską o wykonywaniu przez notariuszy funkcji sądowych ma walor wyłącznie informacyjny.

W konsekwencji należy ustalić w sposób autonomiczny, czy notariusz sporządzający akt poświadczenia dziedziczenia na zgodny wniosek wszystkich uczestników postępowania poświadczeniowego spełnia ustanowione w art. 3 ust. 2 akapit pierwszy rozporządzenia nr 650/2012 wymogi uznania za „sąd” w rozumieniu przywołanego przepisu.

czynności notarialne związane z wydawaniem poświadczeń spadkowych są wykonywane na zgodny wniosek zainteresowanych, co pozostawia nienaruszone prerogatywy sądu na wypadek wystąpienia między stronami sporu – nawet jeśli zgodnie z prawem polskim notariusze mają obowiązek zweryfikowania, czy spełnione są przesłanki prawne wydania aktu poświadczenia dziedziczenia – ponieważ nie posiadają oni żadnych uprawnień decyzyjnych.

Zgodnie z brzmieniem art. 4 i 5 Prawa o notariacie notariusze wykonują wolny zawód, co oznacza, że w ramach głównej działalności dokonują szeregu czynności notarialnych za wynagrodzeniem określonym na podstawie umowy ze stronami czynności, nie wyższym niż maksymalne stawki właściwej taksy notarialnej.

Nie można zatem uznać, że dokonywanie czynności notarialnych wpisuje się, jako takie, w wykonywanie funkcji sądowych.

Biorąc pod uwagę, że akt poświadczenia dziedziczenia nie został wydane przez sąd w rozumieniu art. 3 ust. 2 rozporządzenia nr 650/2012, nie stanowi ono „orzeczenia” w sprawie dotyczącej dziedziczenia w rozumieniu art. 3 ust. 1 lit. g) rzeczonego rozporządzenia.

Wyrok TSUE z dnia 23 maja 2019 r., C-658/17

Standard: 80605 (pełna treść orzeczenia)