Powiadomienie sądu mającego jurysdykcję do orzekania w danej sprawie spadkowej o oświadczeniach dotyczących przyjęcia lub odrzucenia spadku

Art. 13 rozporządzenia nr 650/2012 należy interpretować w ten sposób, że nie stoi on na przeszkodzie temu, aby w sytuacji, gdy spadkobierca zarejestrował przed sądem państwa członkowskiego swojego miejsca zwykłego pobytu oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku po spadkodawcy, który w chwili śmierci miał miejsce zwykłego pobytu w innym państwie członkowskim, inny spadkobierca mógł wystąpić o późniejsze zarejestrowanie tego oświadczenia we właściwym sądzie w tym ostatnim państwie członkowskim.

Jeżeli chodzi w szczególności o kwestię powiadomienia sądu mającego jurysdykcję do orzekania w danej sprawie spadkowej o oświadczeniach dotyczących przyjęcia lub odrzucenia spadku, należy zauważyć, że z ostatniego zdania motywu 32 rozporządzenia nr 650/2012 wynika, że „[o]soby, które decydują się skorzystać z możliwości złożenia oświadczenia w państwie członkowskim ich zwykłego pobytu, powinny same poinformować sąd lub organ rozpatrujący lub mający rozpatrywać daną sprawę spadkową o istnieniu takich oświadczeń w terminie określonym przez prawo właściwe dla dziedziczenia”.

Ostatnie zdanie motywu 32 sugeruje na pierwszy rzut oka, że zdaniem prawodawcy Unii oświadczenie o odrzuceniu spadku złożone przed sądem państwa członkowskiego miejsca zwykłego pobytu spadkobiercy odrzucającego spadek musi zostać podane do wiadomości sądu mającego jurysdykcję do orzekania w danej spawie spadkowej. Należy jednak stwierdzić, że art. 13 rozporządzenia nr 650/2012 nie przewiduje mechanizmu przekazywania takich oświadczeń przez sąd państwa członkowskiego miejsca zwykłego pobytu spadkobiercy odrzucającemu spadek, sądowi mającemu jurysdykcję do orzekania w danej sprawie spadkowej. Wspomniany motyw 32 zakłada jednak, że osoby, które skorzystały z możliwości złożenia takich oświadczeń w państwie członkowskim ich miejsca zwykłego pobytu, będą ponosiły odpowiedzialność za poinformowanie o istnieniu tych oświadczeń organów właściwych w sprawach spadkowych [zob. podobnie wyrok z dnia 2 czerwca 2022 r., T.N. i N.N., C‑617/20].

O ile prawdą jest, że spadkobierca odrzucający spadek ma interes w poinformowaniu sądu mającego jurysdykcję do orzekania w danej sprawie spadkowej o istnieniu takiego oświadczenia, aby uniknąć sytuacji, w której sąd ten wyda orzeczenie merytorycznie błędne i sprzeczne z jego wolą, o tyle przepisy rozporządzenia nr 650/2012 nie nakładają na niego wiążącego obowiązku w tym względzie. W związku z tym nie można uznać, że spadkobierca odrzucający spadek musi zawsze sam poinformować wspomniany sąd o istnieniu tego oświadczenia.

W tych okolicznościach należy dokonać szerokiej wykładni w odniesieniu do przekazywania oświadczeń złożonych zgodnie z art. 13 rozporządzenia nr 650/2012 sądowi właściwemu do orzekania w danej sprawie spadkowej. Celem tego przekazania jest bowiem umożliwienie temu sądowi powzięcia wiadomości o istnieniu takiego oświadczenia i uwzględnienia go przy rozstrzyganiu sprawy spadkowej. Nie ma w tym względzie znaczenia sposób, w jaki oświadczenie to zostało podane do wiadomości wspomnianego sądu.

Rozporządzenie nr 650/2012 nie stoi na przeszkodzie temu, aby w sytuacji, gdy spadkobierca zarejestrował przed sądem państwa członkowskiego swojego miejsca zwykłego pobytu oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku po spadkodawcy, który w chwili śmierci miał miejsce zwykłego pobytu w innym państwie członkowskim, inny spadkobierca mógł wystąpić o późniejsze zarejestrowanie tego oświadczenia we właściwym sądzie w tym ostatnim państwie członkowskim. Należy uznać, że spadkobierca, który może skorzystać z takiego oświadczenia, powinien w celu ułatwienia tej rozstrzygnięcia sprawy spadkowej mieć możliwość poinformowania sądu mającego jurysdykcję do orzekania w tej sprawie spadkowej o istnieniu tego oświadczenia, jeżeli spadkobierca odrzucający spadek sam tego nie uczynił.

Poinformowanie sądu mającego jurysdykcję do orzekania w sprawie spadkowej o istnieniu oświadczenia o odrzuceniu tego spadku złożonego przez spadkobiercę przed sądem państwa członkowskiego jego zwykłego pobytu, w rozumieniu art. 13 rozporządzenia nr 650/2012, nie stanowi oświadczenia złożonego w imieniu osoby trzeciej, lecz jedynie doręczenie tego oświadczenia o odrzuceniu temu pierwszemu sądowi.

Okoliczność, że ustawodawstwo państwa członkowskiego, takie jak rozpatrywane w postępowaniu głównym, przewiduje wpisanie wspomnianego oświadczenia o odrzuceniu do rejestru sądowego, aby wszystkie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku były skoncentrowane w tym samym miejscu i w jednym rejestrze sądowym, z którego można by przeprowadzić odpowiednie poszukiwania, jest w tym względzie bez znaczenia.

Wyrok TSUE z dnia 30 marca 2023 r., C-651/21

Standard: 80595 (pełna treść orzeczenia)

Z ostatniego zdania motywu 32 rozporządzenia nr 650/2012 wynika, że „[o]soby, które decydują się skorzystać z możliwości złożenia oświadczenia w państwie członkowskim ich zwykłego pobytu, powinny same poinformować sąd lub organ rozpatrujący lub mający rozpatrywać daną sprawę spadkową o istnieniu takich oświadczeń w terminie określonym przez prawo właściwe dla dziedziczenia.

To ostatnie zdanie motywu 32 rozporządzenia nr 650/2012 sugeruje na pierwszy rzut oka, że zdaniem prawodawcy Unii oświadczenie o odrzuceniu spadku złożone przed sądem państwa członkowskiego miejsca zwykłego pobytu spadkobiercy musi zostać podane do wiadomości sądu mającego jurysdykcję do orzekania w danej spawie spadkowej. Należy jednak stwierdzić, że ani art. 13, ani art. 28 tego rozporządzenia nie przewidują mechanizmu przekazywania takich oświadczeń przez sąd państwa członkowskiego miejsca zwykłego pobytu spadkobiercy, który spadek odrzuca, sądowi mającemu jurysdykcję do orzekania w danej sprawie spadkowej. Ów motyw 32 zakłada jednak, że osoby, które skorzystały z możliwości złożenia takich oświadczeń w państwie członkowskim ich miejsca zwykłego pobytu, będą ponosiły odpowiedzialność za poinformowanie o istnieniu tych oświadczeń organów właściwych w sprawach spadkowych.

W braku w prawie Unii jednolitego systemu przewidującego przekazywanie oświadczeń dotyczących spadku sądowi mającemu jurysdykcję do orzekania w danej sprawie spadkowej, ostatnie zdanie motywu 32 rozporządzenia nr 650/2012 należy rozumieć jako wskazujące na konieczność podjęcia przez osobę, która złożyła oświadczenie o odrzuceniu spadku, niezbędnych czynności, dzięki którym sąd mający jurysdykcję do orzekania w danej sprawie spadkowej poweźmie wiedzę o istnieniu ważnego oświadczenia. Jednakże w braku podjęcia tych czynności w terminie wyznaczonym przez prawo właściwe dla dziedziczenia ważność takiego oświadczenia nie może zostać podważona.

W związku z tym oświadczenie o odrzuceniu spadku złożone przez spadkobiercę przed sądem państwa członkowskiego miejsca jego zwykłego pobytu, z poszanowaniem wymogów co do formy mających zastosowanie przed tym sądem, powinno wywoływać skutki prawne przed sądem mającym jurysdykcję do orzekania w danej sprawie spadkowej, o ile sąd ten powziął wiedzę o istnieniu tego oświadczenia, przy czym takie oświadczenie nie podlega dodatkowym wymogom co do formy ustanowionym przez prawo właściwe dla dziedziczenia.

Artykuły 13 i 28 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 650/2012 należy interpretować w ten sposób, że oświadczenie o odrzuceniu spadku złożone przez spadkobiercę przed sądem państwa członkowskiego jego miejsca zwykłego pobytu uważa się za ważne pod względem formy, jeżeli spełnione zostały wymogi co do formy mające zastosowanie przed tym sądem, bez konieczności spełniania przez owo oświadczenie – dla celów jego ważności – wymogów co do formy ustanowionych w prawie właściwym dla dziedziczenia.

Wyrok TSUE z dnia 2 czerwca 2022 r., C-617/20

Standard: 80598 (pełna treść orzeczenia)