Pojęcie „sądu” w rozumieniu art. 3 ust. 2 Rozp. Nr 650/2012

Art. 3 ust. 2 rozporządzenia nr 650/2012 należy interpretować w ten sposób, że – z zastrzeżeniem weryfikacji przez sąd odsyłający – wydając krajowe poświadczenie dziedziczenia, litewscy notariusze nie wykonują funkcji sądowych. Na sądzie odsyłającym ciąży jednakowoż obowiązek ustalenia, czy działają oni na podstawie przekazania uprawnień przez organ sądowy lub pod kontrolą organu sądowego i, w konsekwencji, czy można ich uznać za „sądy” w rozumieniu rzeczonego przepisu.

Zgodnie z brzmieniem art. 3 ust. 2 akapit pierwszy rozporządzenia nr 650/2012 organ niesądowy lub przedstawiciel zawodu prawniczego właściwy w sprawach spadkowych jest objęty pojęciem „sądu” w rozumieniu tego przepisu, jeżeli wykonują funkcje sądowe lub działają na podstawie przekazania uprawnień przez organ sądowy lub pod kontrolą organu sądowego, pod warunkiem że zapewniają oni gwarancje bezstronności i prawa wszystkich stron do bycia wysłuchanym przez organ sądowy i że ich orzeczenia na mocy prawa państwa członkowskiego, w którym działają, mogą być przedmiotem zaskarżenia do organu sądowego lub ponownego rozpoznania przez organ sądowy oraz mają moc i skutek podobne do orzeczenia organu sądowego w takiej samej sprawie.

Z motywu 20 rozporządzenia nr 650/2012 wynika, że w ramach stosowania rzeczonego rozporządzenia pojęcie „sądu” należy interpretować szeroko, obejmując jego zakresem notariuszy wykonujących funkcje sądowe w niektórych sprawach dotyczących spadku.

Brak przewidzianego w art. 3 ust. 2 akapit drugi rozporządzenia nr 650/2012 powiadomienia przez państwo członkowskie o wykonywaniu przez notariuszy funkcji sądowych nie jest decydujący dla uznania notariuszy za „sądy” (wyrok z TSUE dnia 23 maja 2019 r., WB, C‑658/17).

Rozporządzenie nr 650/2012 precyzuje w swoim art. 3 ust. 2, że pojęcie „sądu” w rozumieniu tego rozporządzenia obejmuje nie tylko organy sądowe, lecz również wszystkie inne organy oraz przedstawicieli zawodów prawniczych właściwych w sprawach spadkowych, którzy wykonują funkcje sądowe i którzy spełniają wymogi określone w owym przepisie (wyrok TSUE z dnia 23 maja 2019 r., WB, C‑658/17).

Organ wykonuje funkcje sądowe, jeżeli może zostać uznany za właściwy w przypadku sporu z zakresu spraw spadkowych. Kryterium to znajduje zastosowanie niezależnie od tego, czy postępowanie w przedmiocie wydania poświadczenia dziedziczenia ma charakter sporny, czy też nie (wyrok TSUE z dnia 23 maja 2019 r., WB, C‑658/17).

Zgodnie z brzmieniem art. 3 ust. 2 rozporządzenia nr 650/2012 status „sądu” w rozumieniu owego przepisu może również wynikać z faktu, że dany organ lub przedstawiciel zawodu prawniczego działa na podstawie przekazania uprawnień przez organ sądowy lub pod kontrolą organu sądowego. 

Wyrok TSUE z dnia 16 lipca 2020 r., C-80/19

Standard: 80499 (pełna treść orzeczenia)

Notariusza – sporządzającego akt poświadczenia dziedziczenia, taki jak ten w postępowaniu głównym, na zgodny wniosek wszystkich uczestników postępowania poświadczeniowego – nie należy uznać za „sąd” w rozumieniu przywołanego przepisu, a w konsekwencji art. 3 ust. 1 lit. g) rozporządzenia nr 650/2012 należy interpretować w ten sposób, że takie poświadczenie dziedziczenia nie stanowi „orzeczenia” w rozumieniu tego przepisu.

Jak wynika z orzecznictwa Trybunału, w odróżnieniu na przykład od rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 805/2004 z dnia 21 kwietnia 2004 r. w sprawie utworzenia europejskiego tytułu egzekucyjnego dla roszczeń bezspornych (Dz.U. 2004, L 143, s. 15 – wyd. spec. w jęz. polskim, rodz. 19, t. 7, s. 38) lub rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1215/2012 z dnia 12 grudnia 2012 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych (Dz.U. 2012, L 351, s. 1), które nie zawierają żadnego przepisu ogólnego określającego wymogi, które należy spełnić, aby organ został uznany za sąd.

Rozporządzenie nr 650/2012 precyzuje w art. 3 ust. 2, że pojęcie „sądu” w rozumieniu tego rozporządzenia obejmuje nie tylko organy sądowe, lecz również wszelkie inne organy i przedstawicieli zawodów prawniczych właściwych w sprawach spadkowych, którzy wykonują funkcje sądowe i spełniają wymogi określone w tym przepisie (zob. podobnie wyroki: z dnia 9 marca 2017 r., Zulfikarpašić, C‑484/15; z dnia 9 marca 2017 r., Pula Parking, C‑551/15

Jeżeli chodzi o definicję pojęcia „sądu”, zgodnie z art. 3 ust. 2 akapit pierwszy rozporządzenia nr 650/2012 oznacza ono każdy organ sądowy i wszystkie inne organy oraz przedstawicieli zawodów prawniczych właściwych w sprawach spadkowych, którzy wykonują funkcje sądowe lub działają na podstawie przekazania uprawnień przez organ sądowy, lub działają pod kontrolą organu sądowego, pod warunkiem że takie inne organy i przedstawiciele zawodów prawniczych zapewniają gwarancje bezstronności i prawa wszystkich stron do bycia wysłuchanymi oraz pod warunkiem że ich orzeczenia na mocy prawa państwa członkowskiego, w którym działają, mogą być przedmiotem zaskarżenia do organu sądowego lub ponownego rozpoznania przez organ sądowy oraz mają moc i skutek podobne do orzeczenia organu sądowego w takiej samej sprawie.

Z powyższego wynika, że aby organy oraz przedstawiciele zawodów prawniczych właściwi w sprawach spadkowych, ale niebędący organami sądowymi, mogli zostać uznani za „sąd” w rozumieniu art. 3 ust. 2 akapit pierwszy rozporządzenia nr 650/2012, muszą spełniać ustanowione w tymże przepisie kryteria.

Sąd krajowy rozpatrujący spór, w którym powstaje kwestia kwalifikacji jako „sąd” w rozumieniu art. 3 ust. 2 akapit pierwszy rozporządzenia nr 650/2012 organu lub przedstawicieli zawodów prawniczych właściwych w sprawach spadkowych, czy też sąd krajowy, który powziął wątpliwości co do prawidłowości oświadczeń złożonych przez państwa członkowskie wobec Komisji, może zadać sobie pytanie, czy wymogi wyliczone w przywołanym przepisie są spełnione w przedłożonej mu sprawie i, w razie potrzeby, wystąpić do Trybunału z wnioskiem o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym w tejże kwestii.

Wyrok TSUE z dnia 23 maja 2019 r., C-658/17

Standard: 80600 (pełna treść orzeczenia)