Przepisy wymuszające swoje zastosowani (art. 9 Rzym I)

Wyszczególnienie w art. 9 rozporządzenia Rzym I przepisów wymuszających swoje zastosowanie, którym sąd orzekający może przyznać skuteczność, ma charakter wyczerpujący.

Art. 9 rozporządzenia Rzym I należy interpretować w ten sposób, że wyklucza on, by sąd orzekający mógł zastosować w charakterze norm prawnych przepisy wymuszające swoje zastosowanie inne niż tego rodzaju przepisy państwa sądu lub państwa, w którym ma nastąpić lub nastąpiło wykonanie zobowiązań wynikających z umowy. Nie stoi natomiast na przeszkodzie uwzględnieniu jako okoliczności faktycznej przepisów wymuszających swoje zastosowanie państwa innego niż państwo sądu lub państwo, w którym ma nastąpić lub nastąpiło wykonanie zobowiązań wynikających z umowy, w zakresie, w jakim przewiduje to norma materialna prawa właściwego dla umowy na mocy przepisów tegoż rozporządzenia.  

Rozporządzenie Rzym I harmonizuje normy kolizyjne w odniesieniu do zobowiązań umownych, a nie normy materialne prawa umów. W zakresie, w jakim te ostatnie przewidują, że sąd orzekający uwzględnia jako okoliczność faktyczną przepisy wymuszające swoje zastosowanie należące do porządku prawnego państwa innego niż państwo sądu lub państwo wykonania świadczeń wynikających z umowy, art. 9 wspomnianego rozporządzenia nie może stać na przeszkodzie uwzględnieniu przez sąd orzekający tej okoliczności faktycznej.

Wykładni tej nie podważa ustanowiona w art. 4 ust. 3 TUE zasada lojalnej współpracy. Zasada ta nie upoważnia bowiem państwa członkowskiego do obchodzenia zobowiązań nałożonych na nie prawem Unii i tym samym nie zezwala sądowi odsyłającemu na pominięcie wyczerpującego charakteru widniejącego w art. 9 rozporządzenia Rzym I wyliczenia przepisów wymuszających swoje zastosowanie, którym można przyznać skuteczność, w celu przyznania skuteczności w charakterze norm prawnych greckim przepisom wymuszającym swoje zastosowanie rozpatrywanym w postępowaniu głównym (zob. analogicznie wyrok z dnia 23 stycznia 2014 r., Manzi i Compagnia Naviera Orchestra, C‑537/11

Artykuł 9 rozporządzenia Rzym I stanowi odstępstwo od zasady swobodnego wyboru przez strony umowy prawa właściwego. Wyjątek ten ma na celu, jak oznajmia motyw 37 tego rozporządzenia, umożliwienie w wyjątkowych okolicznościach sądowi orzekającemu wzięcia pod uwagę względów interesu publicznego.

Artykuł 9 wspomnianego rozporządzenia jako przepis stanowiący odstępstwo podlega ścisłej wykładni (zob. analogicznie wyrok z dnia 17 października 2013 r., Unamar, C‑184/12).

Z prac przygotowawczych nad tymże rozporządzeniem wynika, że prawodawca Unii zamierzał ograniczyć zakłócenia systemu norm kolizyjnych wywoływane stosowaniem przepisów wymuszających swoje zastosowanie innych niż tego rodzaju przepisy państwa sądu. I tak, choć wniosek Komisji COM(2005) 650 wersja ostateczna przewidywał przejętą z konwencji rzymskiej możliwość przyznania skuteczności przepisom wymuszającym swoje zastosowanie państwa, z którym dana umowa wykazuje bliski związek, możliwość ta została wyeliminowana przez prawodawcę Unii [zob. projekt sprawozdania Parlamentu Europejskiego w sprawie wniosku dotyczącego rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady dotyczącego prawa właściwego dla zobowiązań umownych (Rzym I) 2005/0261(COD), s. 16].

Zezwolenie sądowi orzekającemu na stosowanie przepisów wymuszających swoje zastosowanie należących do porządku prawnego państw członkowskich innych niż te, które są wyraźnie określone w art. 9 ust. 2 i 3 rozporządzenia Rzym I, mogłoby utrudnić pełną realizację głównego celu tego rozporządzenia, jakim jest zgodnie z brzmieniem jego motywu 16 zapewnienie pewności prawa w europejskiej przestrzeni sprawiedliwości. Uznanie, że sądowi orzekającemu przysługuje taka możliwość, zwiększyłoby bowiem liczbę stosujących się przepisów wymuszających swoje zastosowanie w ramach odstępstwa od ogólnej zasady ujętej w art. 3 ust. 1 wspomnianego rozporządzenia i, bardziej szczególnie w odniesieniu do umów o pracę, w art. 8 ust. 1 tegoż rozporządzenia oraz mogłoby tym samym mieć wpływ na przewidywalność norm materialnych właściwych dla umowy.

Wyrok TSUE z dnia 18 października 2016 r., C-135/15

Standard: 80263 (pełna treść orzeczenia)

Przepisy wymuszające swoje zastosowanie na podstawie art. 7 ust. 2 konwencji rzymskiej nie narusza obowiązku państwa członkowskiego do zapewnienia zgodności tych przepisów z prawem Unii. Zgodnie bowiem z orzecznictwem Trybunału przynależność przepisów krajowych do kategorii prawa bezwzględnie obowiązującego nie oznacza zwolnienia ich z obowiązku zgodności z postanowieniami traktatu. W przeciwnym razie zostałoby naruszone pierwszeństwo prawa Unii i jego jednolite zastosowanie. Okoliczności leżące u podstaw takiego ustawodawstwa krajowego prawo Unii może uwzględniać tylko w drodze wyjątku od swobód, które są w sposób wyraźny określone w traktacie, w danym przypadku na podstawie nadrzędnych względów interesu ogólnego.

Kwalifikacja przez państwo członkowskie przepisów krajowych jako ustawodawstwa dotyczącego porządku i bezpieczeństwa dotyczy przepisów, których przestrzeganie uznano za konieczne dla zapewnienia ustroju politycznego, społecznego i ekonomicznego danego państwa członkowskiego, do tego stopnia, że ich przestrzeganie obejmuje każdą osobę, która znajduje się na terytorium tego państwa członkowskiego, i każdy stosunek prawny tam istniejący (ww. wyrok w sprawach połączonych Arblade i in., pkt 29; a także wyrok z dnia 19 czerwca 2008 r. w sprawie C-319/06 Komisja przeciwko Luksemburgowi, Zb.Orz. s. I-4323, pkt 29).

Wykładnia ta jest również zgodna z brzmieniem art. 9 ust. 1 rozporządzenia nr 593/2008

Odstępstwo związane z istnieniem „przepisów wymuszających swoje zastosowanie” rozumianych przez pryzmat ustawodawstwa danego państwa członkowskiego powinno być interpretowane w sposób ścisły.

W ramach dokonywanej przez sąd krajowy oceny charakteru „przepisów wymuszających swoje zastosowanie” danego prawa krajowego, którym chce on zastąpić prawo w sposób wyraźny wybrane przez strony umowy, sąd ów powinien uwzględnić nie tylko dokładne brzmienie owych przepisów, lecz również ogólną systematykę i całość okoliczności, w jakich zostały one przyjęte, aby móc z nich wywieść, że mają charakter bezwzględnie obowiązujący, ponieważ ustawodawca krajowy ustanowił je w celu ochrony interesu ocenianego jako zasadniczy dla danego państwa członkowskiego. Jak podkreśliła Komisja, tego rodzaju przypadek mógłby mieć miejsce wtedy, gdy transpozycja w państwie siedziby sądu – wskutek rozszerzenia zakresu stosowania danej dyrektywy lub poprzez wybór szerszego użycia dopuszczonego w niej swobodnego uznania – nadaje szerszą ochronę przedstawicielom handlowym ze względu na szczególny interes, jaki państwo członkowskie przypisuje tej kategorii podmiotów.

Wyrok TSUE z dnia 17 października 2013 r., C-184/12

Standard: 80269 (pełna treść orzeczenia)