Poświadczenie zgodności formy dokumentu z prawem właściwym dla formy czynności prawnej w świetle Konwencji znoszącej wymóg legalizacji zagranicznych dokumentów urzędowych, sporządzonej w Hadze w dniu 5 października 1961 r.

zakres przewidzianej w sporządzonej w Hadze w dniu 5 października 1961 r. Konwencji znoszącej wymóg legalizacji zagranicznych dokumentów urzędowych, do której Polska przystąpiła 15 października 2004 r. z mocą obowiązującą od dnia 14 sierpnia 2005 r. (Dz.U. z 2005 r. Nr 112, poz. 938 i poz. 939 ze zm. - dalej: Konwencja) legalizacji ogranicza się do poświadczenia autentyczności podpisu, charakteru, w jakim działa osoba, która podpisała dokument, oraz, w razie potrzeby, tożsamości pieczęci lub stempla, którym opatrzony jest dokument (art. 2 i art. 3 ust. 1 Konwencji). Legalizacja ta nie obejmuje natomiast poświadczenia zgodności formy dokumentu z prawem właściwym dla formy czynności prawnej - loci actus, stosownie do art. 12 ustawy z dnia 12 listopada 1965 r. Prawo prywatne międzynarodowe (Dz. U. Nr 46, poz. 290 ze zm.; obecnie art. 25 ustawy z dnia 4 lutego 2011 r. - Prawo prywatne międzynarodowe, tekst jedn. Dz. U. z 2023 r. poz. 503, dalej – „p.p.m.”). Uwierzytelnienie zagranicznego dokumentu, nawet urzędowego, nie rozstrzyga zatem w sposób wiążący dla sądu o zgodności czynności prawnej stwierdzonej takim dokumentem z obowiązującą w miejscu jego sporządzenia materialnoprawną regulacją takiej czynności prawnej (zob. wyrok SN z 31 maja 2012 r., IV CSK 419/11; uchwała SN z 13 kwietnia 2007 r., III CZP 21/07).

Postanowienia Konwencji z 5 października 1961 r. ani przewidziane tą Konwencją opatrzenie zagranicznego dokumentu apostille nie rozstrzyga o zgodności formy dokumentu z materialnymi przepisami prawa właściwego dla tej formy ustalonego na podstawie reguł kolizyjnych p.p.m., w szczególności zaś nie rozstrzyga o zgodności formy dokumentu z materialnymi przepisami prawa innego państwa niż państwo jego sporządzenia. Konwencja powyższa nie rozstrzyga również o skuteczności materialnoprawnej czynności prawnej dotyczącej nieruchomości według lex rei sitae.

Postanowienie SN z dnia 19 kwietnia 2024 r., I CSK 1412/23

Standard: 80111 (pełna treść orzeczenia)

Po przystąpieniu Polski do Konwencji znoszącej wymóg legalizacji zagranicznych dokumentów urzędowych sporządzonej w dniu 5 października 1961 r. w Hadze (Dz.U. z 2005 r. Nr 112, poz. 938 i 939) jedyną czynnością wymaganą w celu poświadczenia autentyczności podpisu, charakteru, w jakim działała osoba, która podpisała dokument, oraz, w razie potrzeby, tożsamości pieczęci lub stempla, jakim został on opatrzony, jest dołączenie apostille określonej w art. 4 Konwencji. Nie zwalnia to sądu z obowiązku badania, czy dokument opatrzony apostille spełnia, określone w prawie państwa, w którym dokument został sporządzony, wymagania dotyczące formy danej czynności prawnej.

Zgodnie z art. 2 Konwencji, każde umawiające się państwo zwolni z legalizacji dokumenty, do których ma ona zastosowanie i które mają być przedłożone na jego terytorium. Dla celów Konwencji legalizacja oznacza jedynie czynność, przez którą przedstawiciel dyplomatyczny lub urzędnik konsularny państwa, w którym dokument ma być przedłożony, poświadcza autentyczność podpisu, charakter, w jakim działa osoba podpisująca dokument i, w razie potrzeby, tożsamość pieczęci lub stempla, którym jest on opatrzony. Artykuł 3 w ust. 1 stanowi, że jedyną czynnością, która może być wymagana w celu poświadczenia autentyczności podpisu, charakteru, w jakim działa osoba, która podpisała dokument, oraz, w razie potrzeby, tożsamość pieczęci lub stempla, którym opatrzony jest dokument, jest dołączenie apostille określonej w artykule 4, wydanej przez właściwy organ państwa, z którego dokument pochodzi. W art. 3 ust. 2 zawarty został wyjątek od wyłączności apostille, jednak może on polegać jedynie na złagodzeniu wskazanych wymagań. Istota Konwencji wyraża się zatem w tym, że każde umawiające się państwo zwalnia z obowiązku legalizacji dokument sporządzony na terytorium jednego z państw–stron Konwencji, jeżeli dokument ten ma być przedstawiony na terenie innego państwa– strony Konwencji.

W kodeksie postępowania cywilnego uregulowanie dotyczące sytuacji urzędowych dokumentów zagranicznych oraz konieczności ich uwierzytelniania (legalizacji) zawarte jest w art. 1138, w którego wynika, że zagraniczne dokumenty urzędowe mają moc dowodową na równi z urzędowymi dokumentami polskimi. Zagraniczne dokumenty urzędowe podlegają jednak obowiązkowi uwierzytelnienia przez polskie przedstawicielstwo dyplomatyczne lub polski urząd konsularny, jeżeli dotyczą przeniesienia własności nieruchomości położonej w Polsce albo też dokument wywołuje wątpliwości co do swojej autentyczności. Z uregulowania tego wynika, że jeśli chodzi o moc dowodową zagranicznych dokumentów, to ich legalizacja – poza dwoma wyjątkami – nie jest wymagana.

Po przystąpieniu Polski do Konwencji haskiej wymóg uwierzytelniania przez polskie przedstawicielstwo dyplomatyczne lub polskie przedstawicielstwo konsularne zagranicznych dokumentów urzędowych dotyczących przeniesienia własności nieruchomości położonych w Polsce oraz budzących wątpliwości co do swojej autentyczności nie został wyeliminowany, ale, w odniesieniu do dokumentów sporządzanych na terenie państwa–strony Konwencji i przedstawianych w Polsce, zastąpiony obowiązkiem dołączenia apostille wydanej przez właściwy organ państwa, z którego dokument pochodzi. Obowiązek uwierzytelnienia pozostał w sytuacjach, w których dokument zostaje sporządzony na terytorium państwa niebędącego stroną Konwencji haskiej.

Zakres przewidzianej Konwencją legalizacji ogranicza się do poświadczenia autentyczności podpisu, charakteru, w jakim działa osoba, która podpisała dokument, oraz, w razie potrzeby, tożsamości pieczęci lub stempla, którym opatrzony jest dokument (art. 2 i 3 ust. 1 Konwencji). Legalizacja ta nie obejmuje zatem poświadczenia zgodności formy dokumentu z prawem miejscowym.

Uchwała SN z dnia 13 kwietnia 2007 r., III CZP 21/07

Standard: 80112 (pełna treść orzeczenia)