Prawo właściwe w sprawie o podział majątku wspólnego, jeżeli w skład majątku wchodzi nieruchomość

Przedmiotem niniejszej sprawy nie jest ustalanie tytułu do prawa rzeczowego na nieruchomości, a podział majątku wspólnego byłych małżonków, a więc statut stosunków majątkowych małżeńskich ustalany jest na podstawie art. 17 d.p.p.m. z 1965r. lub art. 51 ustawy z 2011r.), nawet jeśli w skład majątku wspólnego wchodzi nieruchomość (wyrok SN z 24 maja 2013r., V CSK 246/12). Czym innym jest bowiem ustalenie prawa właściwego dla oceny skutków prawnorzeczowych umowy sprzedaży, a czym innym ustalenie prawa właściwego dla podziału majątku byłych małżonków. Rację ma zatem uczestniczka, że art. 24 § 1 i § 2 d.p.p.m. z 1965r. [obecnie art. 41 p.p.m.] odnosi się do prawa rzeczowego i nie rozstrzyga o prawie właściwym dla małżeńskiego ustroju majątkowego.

Wyrok SO w Olsztynie  z dnia 1 września 2022 r., IX Ca 1301/21

Standard: 80104 (pełna treść orzeczenia)

W rozpatrywanej sprawie przedmiotem ugody jest uporządkowanie stosunków między stronami, w tym podział wspólnego majątku, w związku z przewidywanym rozwiązaniem ich małżeństwa przez rozwód. Niemcy ani Polska nie są związane konwencją haską z dnia 14 marca 1978 r. o prawie właściwym dla małżeńskich ustrojów majątkowych. W chwili zawierania ugody obydwa państwa obowiązywały już postanowienia konwencji rzymskiej z 19 czerwca 1980 r. o prawie właściwym dla zobowiązań umownych, które jednak nie znajdowało zastosowania do zobowiązań umownych dotyczących majątkowych stosunków małżeńskich, w tym majątkowych porozumień małżonków w związku z rozwodem (art. 1 ust. 2 lit. b), podobnie jak stosowane do umów zawartych od 17 grudnia 2009 r. rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 593/2008 z dnia 17 czerwca 2008 r. w sprawie prawa właściwego dla zobowiązań umownych (Dz.U. UE L 177 s. 6). Do tego rodzaju stosunków - na mocy art. 1 ust. 2 lit. a) nie ma też zastosowania rozporządzenie Rady (WE) nr 44/2001 z dnia 22 grudnia 2000 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych. Polski i Niemiec nie wiąże także umowa dwustronna regulująca zagadnienia kolizyjnoprawne. Słusznie więc sądy obydwu instancji podstawą rozważań uczyniły przepisy polskiego prawa prywatnego międzynarodowego, uznając za właściwą ustawę z dnia 12 listopada 1965 r., obowiązującą w momencie zawarcia przez strony ugody, a także w chwili rozwiązania ich małżeństwa – ponieważ wtedy nastąpić miały skutki umowy o podział majątku. Pod rządami tej ustawy statut stosunków majątkowych małżeńskich ustalany był na podstawie jej art. 17 [obecnie art. 51 p.p.m.] i obejmował również podział majątku małżonków w razie ustania małżeństwa wskutek rozwodu, nawet jeśli w skład majątku wspólnego wchodziła nieruchomość. Tytuł do prawa rzeczowego nie mieści się w zakresie działania art. 25 § 2 p.p.m. (1965), który obejmuje tylko katalog, treść i nabycie praw rzeczowych, a więc znajdzie zastosowanie przy ocenie skutków rzeczowych podziału majątku. Artykuł 17 § 1 zd. 1 p.p.m. (1965) stosunki osobiste i majątkowe między małżonkami wiąże z ich wspólnym prawem ojczystym, w jego braku – wskazuje jako właściwe prawo wspólnego miejsca zamieszkania, a gdy i ten łącznik nie występuje - za właściwe uznaje prawo polskie.

Wyrok SN z dnia 24 maja 2013 r., V CSK 246/12

Standard: 80105 (pełna treść orzeczenia)