Klauzula porządku publicznego na gruncie art. 7 p.p.m.

Na porządek publiczny Rzeczypospolitej Polskiej składają się normy i wartości o charakterze fundamentalnym. Należy do nich, podlegające ochronie zarówno na  płaszczyźnie konstytucyjnej jak i prawnomiędzynarodowej, dobro dziecka.

Uznanie zasady dobra dziecka za jedną z podstawowych zasad porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej prowadzi do wniosku, że art. 7 p.p.m. nakazuje odstąpić od stosowania prawa obcego, gdy miałoby to prowadzić do skutków sprzeczną z zasadą dobra dziecka.

Sam fakt istnienia odmiennych regulacji lub sprzeczności prawa krajowego i znajdującego zastosowanie w świetle norm kolizyjnych forum prawa obcego nie pociąga za sobą zastosowania klauzuli porządku publicznego. Sięgnięcie po nią staje się natomiast konieczne, jak w niniejszej sprawie, gdy skutki zastosowania prawa obcego są nie do pogodzenia z podstawowymi zasadami porządku prawnego. 

Klauzula porządku publicznego wyrażona w art. 7 p.p.m. stanowi zabezpieczenie przed niepożądanymi i nienadającymi się do zaakceptowania skutkami stosowania prawa obcego. Nakaz stosowania prawa obcego, którego źródło stanowi norma kolizyjna, nie ma bowiem charakteru bezwzględnego. Jeżeli  skutki stosowania prawa obcego godzą w podstawowe zasady porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej, sąd ma obowiązek odstąpić od jego zastosowania. Takie ujęcie klauzuli porządku publicznego sprawia, że jest ona pojęciowo otwarta i jej wyjaśnienie staje się powinnością sądu orzekającego w konkretnej sprawie.

Pojęcie „porządku publicznego” w rozumieniu art. 7 p.p.m. obejmuje podstawowe normy tworzące system prawny Rzeczypospolitej Polskiej, wynikające  z Konstytucji RP oraz rządzące poszczególnymi dziedzinami prawa. W orzecznictwie przyjmuje się, że przez podstawowe zasady porządku publicznego  należy rozumieć fundamentalne zasady konstytucyjne dotyczące ustroju społeczno-gospodarczego oraz naczelne zasady rządzące poszczególnymi dziedzinami prawa  materialnego lub procesowego, które nie mogą być automatycznie utożsamiane z materialnoprawnymi przesłankami zastosowania konkretnej instytucji prawnej. Naruszenie tych zasad powinno być oczywiste, wyraźne i istotne, a zastosowanie klauzuli może mieć miejsce w szczególnie rażących wypadkach. Celem klauzuli porządku publicznego nie jest ocena zgodności przepisów prawa z prawem polskim, lecz ocena zgodności skutków jego zastosowania z zasadą porządku publicznego (zamiast wielu zob. postanowienia SN z dnia 31 stycznia 2018 r., IV CSK 442/17).

Wyrok SN z dnia 22 października 2021 r., IV CSKP 349/21

Standard: 80035 (pełna treść orzeczenia)