Restytucja naturalna (art. 363 § 1 k.c.)

Określone w art. 363 § 1 zdanie drugie k.c. pojęcie „nadmiernych kosztów” należy odnosić także do odszkodowania pieniężnego identyfikowanego z hipotetycznymi kosztami przywrócenia rzeczy do stanu poprzedniego. Jeżeli naprawa rzeczy jest nieopłacalna i przewyższa znacznie wartość takiej rzeczy (rzecz jasna w stanie nieuszkodzonym), to taka forma naprawienia szkody może spowodować nieuzasadnione wzbogacenie po stronie poszkodowanego.

Żądanie restytucji naturalnej nie może prowadzić do szykanowania zobowiązanego, dlatego jest ono także wyłączone, gdyby jego realizacja niosła za sobą nadmierne trudności lub koszty. W tej materii należy mieć na względzie nie tylko gospodarczy, ale także racjonalny aspekt (zob. wyrok SN z 1 września 1970 r., II CR 371/70).

Gdy koszty naprawy rzeczy przekraczają jej wartość sprzed zdarzenia szkodzącego, w stopniu, który uzasadnia uznanie naprawy za nieopłacalną, celowe i uzasadnione jest odstąpienie przy ustalaniu odszkodowania od dokonania restytucji (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 11 czerwca 2003 r., V CKN 308/01).

Restytucja w naturze nie wyklucza całkowicie drugiego ze sposobów naprawienia szkody, a mianowicie jeżeli mimo naprawy stan uszkodzonej rzeczy z punktu widzenia jej walorów technicznych, użytkowych, estetycznych itp. odbiega znacznie od staniu pierwotnego, to wówczas wyjątkowo należy dopuścić możliwość wyrównania szkody przez przyznanie poszkodowanemu uzupełniającego odszkodowania pieniężnego (por. wyrok SN z 3 lutego 1971 r. , III CRN 450/70). 

Wyrok SN z dnia 9 lutego 2024 r., II CSKP 1871/22

Standard: 81534 (pełna treść orzeczenia)

W odniesieniu do przywrócenia stanu poprzedniego należy natomiast wskazać, że w istocie w znaczeniu ścisłym nie jest ono nigdy możliwe, gdyż nie można cofnąć czasu. Stąd np. w przypadku rozbitej szyby istnieje możliwość jej wymiany, ale wymieniona szyba nie będzie już tą samą szybą, która została zniszczona. W związku z tym przywrócenia stanu poprzedniego z art. 363 § 1 k.c. nie można rozumieć dosłownie; jest nim stworzenie takiej sytuacji faktycznej, która z gospodarczego punktu widzenia byłaby najbardziej zbliżona do stanu istniejącego w razie braku zdarzenia szkodzącego.

Uchwała SN z dnia 28 października 2022 r., III CZP 100/22

Standard: 69032 (pełna treść orzeczenia)