Cecha samoistności dokumentu

Za dokument nie może być uznany przedmiot, który samoistnie nie stanowi dowodu prawa, stosunku prawnego lub okoliczności mającej znaczenie prawne.

Owa samoistność nie jest próbą wprowadzenia dodatkowego znamienia, o którym ustawa milczy, a wynika jedynie z dążenia do uniknięcia stosowania wykładni rozszerzającej pojęcia dokument, która prowadziłaby do naruszenia zasady nullum crimen sine lege.

Jak zauważył Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 19 marca 2003r., III KKN 207/01, warunek samoistności nie jest wynikiem wprowadzenia w drodze wykładni pozaustawowego znamienia zawężającego zakres penalizacji, lecz jest wynikiem zabiegu interpretacyjnego polegającego na „wyjęciu przed nawias” istotnej cechy jaką musi posiadać dokument w rozumieniu art. 115 § 14 kk.

Cecha samoistności jest, zdaniem Sądu Najwyższego, ukryta w definicji dokumentu zawartej w tym przepisie, zakładającej, że dokumentem jest tylko ten przedmiot z którym związane jest określone prawo, lub ten, który ze względu na zawartą w nim treść stanowi dowód prawa, stosunku prawnego lub okoliczności mogącej mieć znaczenie prawne. Jest zatem oczywiste, że warunek samoistności nie oznacza nic innego jak tylko to, iż jeżeli dany przedmiot, oddzielnie, sam w sobie nie ma żadnego znaczenia prawnego, to nie jest dokumentem w rozumieniu art. 115§14 kk. Tak jak pieczęć sama w sobie jest tylko nośnikiem jakiegoś znaku, tak tablica rejestracyjna bez powiązania z nalepką kontrolną i dowodem rejestracyjnym, jest tylko nośnikiem przypadkowo uszeregowanych cyfr i liter.

Postanowienie SN (7) z dnia 25 lutego 2005 r., I KZP 33/04

Standard: 79495 (pełna treść orzeczenia)

Wykładnia przyjmująca, że za dokument nie może być uznany przedmiot, który samoistnie nie stanowi dowodu prawa, stosunku prawnego lub okoliczności mającej znaczenie prawne była w piśmiennictwie krytykowana (por. A Herzog Tablice rejestracyjne pojazdu jako dokument w rozumieniu kodeksu karnego Pr. i P z. 10 /2002 s. 149 – 156). Stawia się zarzut, że do definicji ustawowej dokumentu dopisany został warunek jego „samoistności” w stanowieniu dowodu prawa, stosunku prawnego lub okoliczności mającej znaczenie prawne. Wskazuje się, iż ten warunek „samoistności” jest co najmniej kontrowersyjny jako prowadzący do interpretacji nadmiernie zacieśniającej skoro istnieje wiele przedmiotów o niewątpliwym charakterze dokumentów, które funkcjonują w obrocie prawnym w ścisłym związku z innymi jak np. tzw. „zielona karta”, czyli międzynarodowy certyfikat ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej lub karta płatnicza. Dokumenty te bowiem też – zdaniem A Herzoga - funkcjonują w ścisłym związku z umową ubezpieczenia (zielona karta), lub w związku z rachunkiem elektronicznym (np. „V.”) wobec czego samoistnie karta taka byłaby tylko kawałkiem plastiku z paskiem magnetycznym a nie dokumentem.

Nie wdając się w szersze rozważania dotyczące trafności tych zarzutów (co przekracza ramy uzasadnienia) trzeba zauważyć, że z całą pewnością „zielona karta” sama w sobie stanowi dowód zawarcia umowy ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej za szkody wyrządzone za granica kraju zaś karta płatnicza wyraża bezpośrednio ściśle określone uprawnienia jej posiadacza i z nią związane jest wprost pewne prawo, tak jak w wypadku np. weksla, czeku, wszelkiego rodzaju żetonów uprawniających do uzyskania świadczeń (np. znaczek w szatni), a także biletów komunikacyjnych, bonów obiadowych itp. Poza tym wykładnia zakładająca, iż za dokument nie może być uznany przedmiot, który samoistnie nie stanowi dowodu prawa, stosunku prawnego lub okoliczności mającej znaczenie prawne, słusznie zmierza do ograniczenia nazbyt szerokiej interpretacji pojęcia „dokumentu".

Warunek „samoistności” nie jest wynikiem wprowadzenia w drodze wykładni pozaustawowego znamienia zawężającego zakres penalizacji, lecz jest wynikiem zabiegu interpretacyjnego polegającego na „wyjęciu przed nawias” istotnej cechy jaką musi posiadać dokument w znaczeniu nadanym mu w art. 115 § 14 kk. Inaczej mówiąc cecha „samoistności” jest ukryta w definicji dokumentu zawartej w tym przepisie, zakładającej, że dokumentem jest tylko ten przedmiot z którym związane jest określone prawo, lub ten, który ze względu na zawartą w nim treść stanowi dowód prawa, stosunku prawnego lub okoliczności mogącej mieć znaczenie prawne. Jest oczywiste, iż warunek „samoistności” nie oznacza nic innego jak tylko to, że jeżeli dany przedmiot, oddzielnie, sam w sobie nie ma żadnego znaczenia prawnego to nie jest dokumentem w rozumieniu art. 115 § 14 kk. Tak jak pieczęć, sama w sobie,. jest tylko nośnikiem jakiegoś znaku, tak tablica rejestracyjna bez powiązania z nalepką kontrolną i dowodem rejestracyjnym, jest tylko nośnikiem przypadkowo uszeregowanych cyfr i znaków. 

Postanowienie SN z dnia 19 marca 2003 r., III KKN 207/01

Standard: 80558 (pełna treść orzeczenia)