Materialny charakter przestępstwa z art. 305 § 1 k.k.; znamię działania na szkodę

Użyty w art. 305 § 1 k.k. zwrot „działając na szkodę” oznacza zarówno efektywne wystąpienie szkody materialnej, jak i realne, a nie abstrakcyjne niebezpieczeństwo jej powstania, przy czym niezbędne jest tu ustalenie rozmiaru tego uszczerbku majątkowego, jako że od tego zależy – ze względu na treść art. 115 § 2 k.k. w zw. z art. 1 § 1 i 2 k.k. – możliwości uznania czynu sprawcy za przestępstwo.

"Wejście w porozumienie z inną osobą” nie stanowi jeszcze realizacji znamion określonego w tym przepisie przestępstwa. Skutkiem zachowania sprawcy nie musi być wprawdzie realna szkoda, do której dochodzi zazwyczaj w rezultacie rozstrzygnięcia przetargu, lecz już samo wywołanie zagrożenia dla prawnie chronionych interesów podmiotów wymienionych w art. 305 § 1 k.k. (zob. postanowienie SN z dnia 7 maja 2012 r., V KK 402/11). Innymi słowy, dla bytu omawianego przestępstwa nie jest konieczne wystąpienie szkody; wystarczy, że zachowanie sprawcy może realnie grozić powstaniem takiej szkody.

Ze względu na rodzaj dóbr chronionych przez przepisy rozdziału XXXVI Kodeksu karnego i na istotę przetargu publicznego, który stanowi instytucję, za pomocą której dochodzi do zawierania umów w gospodarce rynkowej, w art. 305 § 1 k.k. mowa jest o szkodzie o charakterze majątkowym. Ustawodawca co prawda nie sprecyzował tego pojęcia, zatem – lege non distinguente – należy przez nie rozumieć każdy uszczerbek majątkowy obejmujący zarówno damnum emergens, jak i lucrum cessans, przy czym jego rozmiar może być różny i – co oczywiste – rzutował będzie na oceną stopnie społecznej szkodliwości czynu (art. 115 § 2 k.k.). Nie ulega więc kwestii, że taka szkoda majątkowa musi wyrażać się w określonej kwocie pieniężnej. Ciężar udowodnienia (onus probandi) tej okoliczności, a więc rozmiaru szkody warunkującego w ogóle możliwość przypisania winy w płaszczyźnie art. 305 § 1 k.k., spoczywa – w myśl art. 5 § 1 k.k. – na oskarżycielu publicznych. Silnie trzeba podkreślić, że powinność poszukiwania dowodów określających w sposób wiarygodny wielkość wyrządzonej lub grożącej szkody w związku ze zmową przetargową nie obciąża sądu; dążyć do wykazania takiej szkody powinien prokurator.

Postanowienie SN z dnia 6 czerwca 2019 r., III KK 130/18

Standard: 78869 (pełna treść orzeczenia)