Prawa i obowiązki banku w umowie rachunku bankowego

Mając na uwadze art. 725 i 726 k.c., jak również art. 5 ust. 1 pkt 1 oraz art. 52 ust. 2 pkt 5 i 6 PrBank (prowadzenie rachunku bankowego stanowi bowiem czynność bankową), wśród obowiązków banku w ramach zawartej umowy rachunku bankowego można wyodrębnić:

(1) prowadzenie rachunku kontrahenta (posiadacza rachunku),

(2) przechowywanie jego środków pieniężnych,

(3) przeprowadzanie rozliczeń pieniężnych na jego zlecenie,

(4) oprocentowanie środków pieniężnych zgromadzonych na rachunku, o ile strony zastrzegają oprocentowanie,

(5) zwrot środków pieniężnych w całości lub w części na każde żądanie, z uwzględnieniem uzależnienia tego obowiązku od wypowiedzenia umowy,

(6) dochowanie tajemnicy bankowej.

Jeżeli chodzi o uprawnienia banku, to są nimi przede wszystkim:

(1) obracanie czasowo wolnymi środkami pieniężnymi we własnym imieniu i na własną rzecz,

(2) pobieranie uzgodnionych w umowie prowizji i opłat.

Ponieważ jednym z charakterystycznych elementów umowy rachunku bankowego jest obracanie przez bank czasowo wolnymi środkami pieniężnymi we własnym imieniu i na własną rzecz, z tego tytułu bank ponosi koszt w postaci oprocentowania tych środków (o ile zostało to przewidziane w umowie).

Jeżeli bank nie ma możliwości obracania wolnymi środkami pieniężnymi, a więc korzystania z nich jako własnymi, z powodu blokady rachunku na podstawie decyzji organu państwa, a więc z przyczyn zależnych od posiadacza rachunku bankowego, nie sposób uznać w świetle art. 725 i 726 k.c., aby posiadaczowi należało się wynagrodzenie (odsetki) z tytułu przekazania bankowi tych środków. Odsetki kapitałowe stanowią bowiem wynagrodzenie za korzystanie z cudzego kapitału.

Legalna definicja pojęcia blokady rachunku nie różnicuje obowiązków i zakazów po stronie podmiotu, którego środki zgromadzone na rachunku bankowym zostały objęte postanowieniem o ustanowieniu blokady oraz instytucji obowiązanej. Z chwilą wydania postanowienia o ustanowieniu blokady, a następnie postanowienia o zabezpieczeniu majątkowym - przez okres ich obowiązywania - zarówno bank, jak i powódka zostali pozbawieni możliwości dysponowania środkami zgromadzonymi na prowadzonych rachunkach bankowych.

Jeżeli umowa rachunku bankowego nie reguluje powinności banku w wypadku zakończenia umowy lokaty terminowej w okresie blokady rachunku w wyniku decyzji właściwych organów państwa wydanej w myśl przepisów ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu, odsetki od środków znajdujących się na rachunku objętym postanowieniem o blokadzie, a następnie środków zablokowanych na podstawie postanowienia o zabezpieczeniu majątkowym nie należą się posiadaczowi rachunku, chyba że bank faktycznie korzystał z tych środków.

Wyrok SN z dnia 21 stycznia 2021 r., III CSKP 80/21

Standard: 78803 (pełna treść orzeczenia)