Problem penalizacji zachowania polegającego na pozorowaniu „zdarzenia”
Wyłudzenie odszkodowania od ubezpieczyciela (art. 298 k.k.)
Żeby zobaczyć pełną treść należy się zalogować i wykupić dostęp.
Zagadnienie interpretacji pojęcia „powoduje zdarzenie będące podstawą do wypłaty odszkodowania” należy do spornych i w literaturze nie udało się osiągnąć jednomyślności, co do tego, czy za spowodowanie zdarzenia w rozumieniu art. 298 § 1 k.k. można uznać także zachowania polegające na pozorowaniu „zdarzenia”. Jedna grupa komentatorów wyklucza taką możliwość akcentując, że chodzi o spowodowanie rzeczywistego (a nie upozorowanego) zdarzenia, które może stanowić podstawę do wypłaty odszkodowania, zgodnie z treścią zawartej umowy ubezpieczenia. W tym wypadku wskazuje się, że na płaszczyźnie wykładni językowej, spowodowanie zdarzenia jest czymś innym od jego upozorowania; są to różne zachowania, spośród których karalna jest tylko pierwsza z wymienionych kategorii (zob. m.in. M. Bojarski [w:] M. Filar [red.], Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2016, s. 1593; A. Marek, Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2010, s. 639; A. Tobis, Rola ustawy z 12 października 1994 r. w ochronie obrotu gospodarczego, RPEiS 1995, Nr 1, s. 24; J. Wojciechowski, Ustawa o ochronie obrotu gospodarczego z komentarzem, Warszawa 1995, s. 28; Oszustwo asekuracyjne, MoP 1999, s. 15; K. Buczkowski, Przestępstwa gospodarcze, Warszawa 2000, s. 39–40; P. Kardas, [w:] A. Zoll [red.], Kodeks karny. Komentarz, cz. szczególna, t. III, Warszawa 2008, s. 638 i 639; R. Góral, Kodeks karny. Komentarz praktyczny Warszawa 2007, s. 521; M. Malinowski, Przestępstwo oszustwa ubezpieczeniowego, Prok. i Pr. 2007, Nr 10, s. 84).
Jednak cześć przedstawicieli doktryny akceptuje pogląd przeciwny (zob. m.in. O. Górniok, [w:] Prawo karne gospodarcze, Warszawa 2003, s. 94; G. Wiciński, Oszustwo ubezpieczeniowe, Prok. i Pr. 1997, Nr 7–8, s. 27; Ł. Pohl, Przestępstwo tzw. oszustwa ubezpieczeniowego [uwagi w związku z artykułem Marcina Malinowskiego], Prok. i Pr. 2008, nr 1, s. 85; A. Michalska-Warias, [w:] T. Bojarski [red.], Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2011, s. 745. R. Zawłocki [w:] M. Królikowski, R. Zawłocki [red.], Kodeks karny. Część szczególna, t. 2, Komentarz do art. 222-316, Warszawa 2013, s. 1091-1092). Wskazują oni, że art. 298 § 1 k.k. penalizuje upozorowanie wypadku ubezpieczeniowego w znaczeniu „kreacji podstawy wypłaty odszkodowania”, nie zaś „kreacji wypadku”, zaś z punktu widzenia interesów zakładu ubezpieczeń oraz przedmiotu ochrony obojętne jest, czy wypadek rzeczywiście miał miejsce, czy też nie. Istotne jest tylko, że w wyniku zachowania się sprawcy doszło, w przekonaniu zakładu ubezpieczeń, do zaktualizowania się obowiązku wypłaty odszkodowania (zob. R. Zawłocki, Oszustwa gospodarcze. Analiza przepisów art. 297 i 298 k.k., M. Prawn. 2003, nr 6, s. 263). Podkreśla się jednocześnie, że nie zawsze również możliwe jest wytyczenie granicy pomiędzy zdarzeniem spowodowanym a upozorowanym. Upozorowanie bowiem określonego stanu rzeczy jest zdarzeniem rzeczywistym, rzeczywiście przez człowieka spowodowanym. Stąd też racjonalnie jest przyjąć, że zakresem kryminalizacji wyznaczonym brzmieniem przepisu art. 298 § 1 k.k. objęte są także zdarzenie pozorowane (zob. Ł. Pohl, Przestępstwo tzw. oszustwa ubezpieczeniowego [uwagi w związku z artykułem Marcina Malinowskiego]..., s. 35).
Wyrok SN z dnia 6 lutego 2020 r., IV KK 48/19
Standard: 78718 (pełna treść orzeczenia)
Spowodowanie zdarzenia, w rozumieniu przepisu art. 298 § 1 kk, oznacza każde dowolne zachowanie się sprawcy prowadzące do upozorowania wypadku ubezpieczeniowego (zdarzenia niepewnego i niezależnego od woli ubezpieczonego). Istotą karalnego zachowania się sprawcy jest bezprawne wywołanie stanu pozorującego wypadek ubezpieczeniowy. Chodzi tutaj o swoiste sfałszowanie przez sprawcę stanu rzeczywistego. Ustawodawca kryminalizuje w art. 298 kk samo wywołanie zdarzenia, które potencjalnie stanowi podstawę do wypłaty odszkodowania.
Sprawca rozważanego przestępstwa nie musi dokonywać jakichkolwiek innych czynności związanych z otrzymaniem odszkodowania. Z istoty tego rodzaju przestępstwa, jakim jest oszustwo ubezpieczeniowe wynika, że chodzi o takie upozorowanie zdarzenia, z którego zaistnieniem łączy się wypłata świadczenia przez ubezpieczyciela by sprawiało ono wrażenie autentycznego dla innych osób, w tym zwłaszcza oceniających to zdarzenie i jego następstwa z ramienia ubezpieczyciela. Chodzi przecież o wywołanie błędnego przeświadczenia o występowaniu sytuacji skutkującej wypłatą odszkodowania. Musi więc ona sprawiać wrażenie realnej nie tylko na pierwszy rzut oka i być zdatną do wywołania nie odpowiadającego rzeczywistości przekonania o istnieniu u osób zawodowo zajmujących się oceną takich zdarzeń. Wtedy przecież sprawca może liczyć na osiągnięcie zamierzonego celu - wypłatę nienależnego świadczenia (zob. wyrok SA we Wrocławiu z dnia 6 września 2012 r., II AKa 233/12).
Wyrok SO w Piotrkowie Trybunalskim z dnia 4 września 2018 r., IV Ka 527/18
Standard: 78729 (pełna treść orzeczenia)