Przestępstwo zniszczenia mienia popelnione przez zaniechanie

Przestępstwo określone w art. 288 § 1 k.k. w zakresi, w jakim przybiera postać sprawczą zaniechania, obejmującą przypadki, gdy na sprawcy niepodejmującym określonych działań ciąży prawny obowiązek zapobiegania uszkodzeniu, zniszczeniu lub uczynieniu niezdatnym do użytku rzeczy, przekształca się - zgodnie z regułą wyrażoną w art. 2 k.k. - w przestępstwo indywidualne (niewłaściwe); może być ono popełnione jedynie przez osobę będącą tzw. gwarantem nienastąpienia skutku znamionującego to przestępstwo (zob. postanowienie SN z dnia 15 kwietnia 2004 r., WK 5/04, wyrok SN wyroku z dnia 10 grudnia 2002 r., IV KKN 667/99).

Prawny, szczególny obowiązek, o którym mowa w art. 2 k.k., nie może być utożsamiany z kierowanym wobec określonej osoby, czy przez nią samą wobec siebie, oczekiwaniem postąpienia pożądanego w danej sytuacji w myśl ogólnych - moralnych, życiowych czy też obyczajowych zasad; obowiązek ten musi wynikać z reguł prawnych, których źródłem - w odniesieniu do określonej osoby - jest treść aktu normatywnego, orzeczenie sądu, umowa albo skonkretyzowana sytuacja faktyczna, w której w sposób jednoznaczny urzeczywistnia się powstanie po stronie tej osoby wymaganie zapobieżenia powstaniu skutku stanowiącego znamię określonego czynu zabronionego (zob. wyrok SN z dnia 4 marca 2015 r., IV KK 32/15).

Pojawiły się również wypowiedzi upatrujące źródła obowiązku statuującego pozycję gwaranta w uprzednim działaniu stwarzającym zagrożenie dla dobra prawnie chronionego. W tym ujęciu stanowisko gwaranta może mieć podstawę w art. 439 k.c.; gwarant ma podjąć nie tylko działania zapobiegające pojawieniu się konkretnego niebezpieczeństwa dla chronionego dobra, ale także wszelkie działania zmierzające do obniżenia stopnia konkretnego niebezpieczeństwa dla dobra istniejącego już w chwili aktualizacji jego obowiązku.

Wyrok SN z dnia 16 grudnia 2020 r., I CSK 787/18

Standard: 78185 (pełna treść orzeczenia)