Oszustwo kredytowe; uchylanie się od spłaty pożyczki lub kredytu

Nie można także akceptować twierdzenia skarżącego, że niewywiązanie się przez oskarżonego ze zobowiązania było wynikiem okoliczności obiektywnych skutkujących jego niewypłacalnością. Trzeba i w tym miejscu podkreślać, że oskarżony już w momencie zaciągania zobowiązania faktycznie był niewypłacalny. Miał długi pochodzące jeszcze z 2014 roku, których nie spłacał nawet mimo presji wierzycieli. Przy braku majątku i realnych stałych dochodów, także zwrot zaciągniętej u Y. A. pożyczki nie miał szans powodzenia. Oskarżony w końcu swojej działalności przestępczej obiecywał, że spłaci zobowiązania sprzedając nieruchomość w kraju pochodzenia, ale i to okazało się tylko wybiegiem, aby uspokoić wierzycieli. Mimo upływu kilku lat, także po nieprawomocnym skazaniu, nie spłacił żadnego z wierzycieli, kierując tylko nierealne obietnice.

Wyrok SA w Wrocławiu z dnia 15 listopada 2023 r., II AKa 78/23

Standard: 78127 (pełna treść orzeczenia)

Nie ulega wątpliwości, że oskarżony podpisał wniosek o udzielenie kredytu. We wniosku wskazano, że jest on kredytobiorcą oraz zawarto nieprawdziwe informacje o jego zatrudnieniu i osiąganych z tego tytułu zarobkach. Do wniosku dołączone zostały też dokumenty zawierające nierzetelne informacje o zatrudnieniu oskarżonego, osiąganych zarobkach, odprowadzanych składkach ubezpieczeniowych i zeznaniach o wysokości osiąganych dochodów.

Nie można uznać za wiarygodne wyjaśnień oskarżonego co do braku świadomości o roli w jakiej występował w postępowaniu związanym z udzieleniem kredytu, a mianowicie, że był on poręczycielem a nie kredytobiorcą. Oskarżony nie kwestionował, że był osobiście w siedzibie (...), gdzie podpisywal dokumenty. Nie do zaakceptowania jest stanowisko, że oskarżony składając pracownikowi (...) wniosek kredytowy i niezbędne dokumenty nie był zorientowany w jakim charakterze tam występuje i jakie faktycznie czynności miały wówczas miejsce z jego udziałem.

Oskarżony nie może zasłaniać się stanem nietrzeźwości. Zakładając nawet, że był on nietrzeźwy podczas wcześniej prowadzonych w samochodzie rozmów z osobami, które zaangażowały go do złożenia wniosku o udzielenie kredytu przy użyciu nierzetelnych dokumentów, to nie ulega wątpliwości, że osoby te dopilnowały aby stawił się on do siedziby (...) w stanie nie budzącym zastrzeżeń pracowników załatwiających formalności związane z przyjęciem wniosku.

Przy założeniu, iż oskarżony swoją świadomością obejmował to, że uczestniczy w charakterze poręczyciela w czynnościach związanych z przyznaniem kredytu innej osobie, to posługiwanie się nierzetelnymi dokumentami dotyczącymi jego zatrudnienia, osiąganych zarobków, odprowadzanych składek ubezpieczeniowych i zeznań podatkowych również skutkuje odpowiedzialnością karną.

Skoro oskarżony miał swiadomość, że jego działania mają na celu uzyskanie kredytu, a składane dokumenty zawierają nierzetelne dane, o których mowa wyżej, Sąd Okręgowy prawidłowo ustalił, że jego działanie wyczerpywało znamiona przestępstwa przypisanego mu w zaskarżonym wyroku. Oskarżony składając bowiem wniosek o udzielenie kredytu, zawierający nieprawdziwe informacje o jego zatrudnieniu i osiąganych zarobkach wraz z nierzetelnymi w tym zakresie dokumentami pomógł innym osobom w wyłudzeniu kredytu.

Dla bytu przestępstwa przypisanego oskarżonemu nie ma znaczenia, czy uzyskał on osobiście z tego tytułu korzyść majątkową. Bezspornym jest, że osoby, które namówiły oskarżonego do wykonania czynności opisanych w akcie oskarżenia uzyskały korzyść w postaci kredytu udzielonego oskarżonemu. Zgodnie zaś z treścią art. 115 § 4 k.k. korzyścią majątkową jest zarówno korzyść dla siebie jak i dla kogo innego.

Wyrok SA w Warszawie z dnia 8 sierpnia 2023 r., II AKa 443/22

Standard: 78623 (pełna treść orzeczenia)

Brak zwrotu pożyczki nie w każdym przypadku stanowić będzie oszustwo w rozumieniu art. 286 § 1 k.k., ale tylko w sytuacji, gdy nie będą temu towarzyszyć oszukańcze zabiegi dłużnika w postaci wprowadzenia w błąd swojego wierzyciela albo wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania i doprowadzenia go w ten sposób do niekorzystnego rozporządzenia mieniem.

Udzielanie pokrzywdzonym kolejnych pożyczek pomimo, że oskarżony nie zwrócił im wcześniej pożyczonych pieniędzy, nie oznacza, że w tych przypadkach nie występuje znamię wprowadzenia w błąd. Oskarżony kreował się na osobę przedsiębiorczą i działającą na rynku. Okoliczność, że niektórzy z pokrzywdzonych wiedzę na jego temat czerpali nie bezpośrednio od oskarżonego tylko od osób trzecich, również nie ma znaczenia dla bytu przypisanego mu przestępstwa.

W przypadku przestępstw tego rodzaju często dochodzi do sytuacji, gdy sprawca spłaca część swoich zobowiązań, aby wzbudzić zaufanie pokrzywdzonych do jego osoby i tym samym wyzwolić u nich błędne przekonanie o zamiarze wywiązania się z przyjętych zobowiązań. Ponadto oszukańczy zamiar zrodzić się może na każdym etapie prowadzonej działalności gospodarczej. Wcześniejsze wywiązywanie się z przyjętych na siebie zobowiązań nie daje zatem gwarancji, że tak będzie również w przyszłości.

Kierunkowego zamiaru oskarżonego doporowadzenia pokrzywdzonych do niekorzystnego rozporządzenia mieniem nie podważa zatem częściowy zwrot niektórych z przekazanych oskarżonemu środków, zwłaszcza, że był on poprzedzony monitami, prośbami wezwaniami oraz pouczeniami o konsekwencjach prawnych niewywiązania się z zawartej umowy. 

Częściowe spłaty w niektórych przypadkach następowały wyłącznie po to, aby pozyskać kolejne środki, o większej wartości, w sytuacji, gdy konkretny pożyczkodawca mu „naprzykrzał się”, groził ujawnieniem jego nieuczciwych zachowań, bądź też z uwagi na łączące oskarżonego z tymi osobami relacje towarzyskie lub rodzinne. Były też przypadki, gdy oskarżony na początku realizował płatności tylko po to, aby utwierdzić pokrzywdzonego w przekonaniu, że odda cały dług, aby następnie pożyczyć jeszcze większą kwotę.

Znaczenia dla bytu przestępstw przypisanych oskarżonemu nie ma również to jakich korzyści spodziewali się pokrzywdzeni z tytułu umów zawartych z oskarżonym. Wskazane w umowach oprocentowanie pożyczek jest naturalnym elementem tego rodzaju umów, czego nie można utożsamiać z inwestycjami, którymi miał zajmować się oskarżony. 

Wyrok SA w Białymstoku z dnia 29 grudnia 2022 r., II AKa 185/22

Standard: 78125 (pełna treść orzeczenia)