Brak domniemania, że każde formalne przekroczenie uprawnień lub niedopełnienie obowiązku jest działaniem na szkodę interesu społecznego lub jednostki

Nie każde, formalne tylko, przekroczenie uprawnień lub niedopełnienie obowiązków służbowych pociąga za sobą odpowiedzialność karną, gdyż dla bytu tego przestępstwa konieczne jest także działanie przez sprawcę na szkodę interesu społecznego lub jednostki.

Domniemanie, że każde formalne przekroczenie uprawnień lub niedopełnienie obowiązków służbowych stanowi samo przez się działanie na szkodę interesu publicznego i to zarówno pod względem podmiotowym jak przedmiotowym, nie dałoby się pogodzić z materialną definicją przestępstwa (art. 1 k.k.) i pomijałoby oczywisty fakt, że oprócz odpowiedzialności karnej istnieje także odpowiedzialność służbowa czy dyscyplinarna.

Odpowiedzialność karna powinna opierać się zarówno na kryteriach formalnych (zakaz wyrażony w typizacji czynu zabronionego), jak również materialnych (wartościowanie danego zjawiska w perspektywie potrzeb społecznych). Założenie to przesądza o materialnym ujęciu treści konkretnych rozwiązań ustawowych.

Nakłada to na organy orzekające, powinność każdorazowego zbadania, czy jakiś czyn wyczerpuje nie tylko kryteria formalne przestępstwa, ale także czy owemu zaistniałemu czynowi oprócz bezprawności można przypisać społeczną szkodliwość w stopniu wyższym niż znikomy. 

Postanowienie SN z dnia 24 maja 2022 r., I DSK 7/22

Standard: 77416 (pełna treść orzeczenia)

Samo przekroczenie uprawnień lub niedopełnienie obowiązku nie stanowi jeszcze przestępstwa. Może ono jedynie stwarzać podstawę do odpowiedzialności służbowej lub dyscyplinarnej określonego funkcjonariusza. Dla bytu tego przestępstwa jest natomiast konieczne, aby sprawca naruszając swe kompetencje działał tym samym na szkodę dobra społecznego lub dobra jednostki (…). Element działania na szkodę dobra społecznego lub jednostki jest zasadniczym kryterium rozgraniczającym przestępne nadużycie władzy od przekroczeń dyscyplinarnych lub służbowych. W tym zakresie wskazuje się również na pewne kryteria uzupełniające, a zwłaszcza stopień społecznego niebezpieczeństwa czynu 

Uchwała SN z dnia 31 maja 2021 r., I DI 19/21

Standard: 77420 (pełna treść orzeczenia)