Przerwa biegu terminu zasiedzenia (art. 123 § 1 pkt 1 k.c. w zw. z art. 175 k.c.)

We wszystkich tych przypadkach, w których skuteczne dochodzenie roszczenia wobec Skarbu Państwa o wydanie przejętej nieruchomości jest uzależnione od uprzedniej, warunkującej legitymację powoda decyzji administracyjnej - eliminującej z obrotu prawnego ostateczną decyzję orzekającą o przejściu własności tej nieruchomości na rzecz Skarbu Państwa lub stwierdzającej, że nieruchomość nie podlegała działaniu dekretu o reformie rolnej - wniosek o wydanie takiej decyzji mieści się ‎w kategorii czynności przerywających, zgodnie z art. 123 § 1 pkt 1 w związku ‎z art. 175 k.c., bieg zasiedzenia tej nieruchomości na rzecz Skarbu Państwa (postanowienia SN: z 29 września 2004 r., II CK 18/04; z 3 grudnia 2015 r., III CSK 355/15, i z 2 lutego 2017 r., ‎I CSK 81/16).

Hipotezą normy wynikającej z art. 123 § 1 pkt 1 w związku ‎z art. 175 k.c. są objęte wszelkie czynności, których podjęcie jest niezbędne ‎w płaszczyźnie prawnej, do odzyskania przez właściciela nieruchomości od jej posiadacza samoistnego bez tytułu prawnego (wydania właścicielowi nieruchomości przez tego posiadacza). Wniosek, o którym mowa, stanowi czynność przed innym niż sąd organem powołanym do rozpoznawania spraw danego rodzaju, przedsięwziętą bezpośrednio - w rozumieniu art. 123 § 1 pkt 1 k.c., aktualnym także przy stosowaniu tego przepisu w związku z art. 175 k.c. - w celu dochodzenia przez właściciela swego prawa (wyrok z 23 maja 2023 r. ‎II CSKP 1056/22).

W orzecznictwie wskazuje się również, że wniosek dotychczasowego właściciela nieruchomości o stwierdzenie nieważności wadliwej decyzji nacjonalizacyjnej przerywa bieg zasiedzenia tej nieruchomości przez Skarb Państwa (art. 123 § 1 pkt 1 w zw. z art. 175 k.c., wyrok SN z 4 lipca 2024 r. ‎II CSKP 455/22, postanowienia SN z: 17 marca 2022 r., II CSKP 269/22; ‎29 lipca 2021 r., IV CSKP 64/21). Inne rozumienie powołanego przepisu w związku z art. 175 k.c. pozbawiałoby uczestnika w ogóle możliwości przerwania biegu terminu zasiedzenia, skoro decyzja administracyjna determinowała stan prawny nieruchomości. Czynność zmierzającą do jej podważenia należy w związku z tym zaliczyć do tych, o których mowa w art. 123 § 1 pkt 1 k.c. (postanowienie SN z 17 marca 2022 r., II CSKP 269/22).

Postanowienie SN z dnia 13 lutego 2025 r., I CSK 4277/23

Standard: 86762 (pełna treść orzeczenia)

Przy wykładni art. 123 § 1 pkt 1 ‎w zw. z art. 175 k.c. nie można pominąć celu instytucji zasiedzenia oraz funkcji przerwania jego biegu. Celem zasiedzenia jest uporządkowanie długotrwałych stosunków prawnorzeczowych i zmobilizowanie właściciela do zajęcia się przedmiotem swojej własności, funkcją zaś przerwy biegu terminu zasiedzenia jest uniemożliwienie posiadaczowi zasiedzenia nieruchomości lub innego prawa. Jednym ze sposobów przerwania biegu zasiedzenia jest zaś wytoczenie odpowiedniego powództwa lub złożenie odpowiedniego wniosku, o których mowa w art. 123 § 1 pkt 1 k.c. Biorąc pod uwagę cel przerwy biegu terminu zasiedzenia, musi to być powództwo lub wniosek, których uwzględnienie uniemożliwi posiadaczowi nabycie przez zasiedzenie własności nieruchomości lub innego prawa. Dlatego czynności, o których mowa w art. 123 § 1 pkt 1 k.c., nie muszą zmierzać bezpośrednio do pozbawienia posiadacza posiadania nieruchomości. Także więc wszczęcie egzekucji z nieruchomości i dokonanie o tym wpisu w księdze wieczystej powoduje przerwanie biegu terminu zasiedzenia, gdyż w rzeczywistości stanowi czynność, której skutki dotyczą także posiadacza samoistnego, zobowiązując go do znoszenia czynności egzekucyjnych, a w ich ramach m.in. objęcia nieruchomości zarządem, opisem i oszacowaniem etc. Według art. 925 § 1 k.p.c., w stosunku do osób trzecich (a zatem także w stosunku do posiadacza), nieruchomość jest zajęta z chwilą dokonania wpisu w księdze wieczystej lub złożenia wniosku komornika do zbioru dokumentów. Zgodnie zaś z art. 29 u.k.w.h. wpis ma moc wsteczną od chwili złożenia wniosku o jego dokonanie, a w wypadku wszczęcia postępowania z urzędu – od chwili wszczęcia postępowania. Co do zasady zatem w stosunku do osób trzecich, a więc innych niż dłużnik egzekwowany, oraz w stosunku do dłużnika, któremu nie doręczono wezwania, wpis o wszczęciu egzekucji z nieruchomości ma moc od chwili złożenia wniosku o jego dokonanie i jest to najpóźniejszy moment związany z wszczęciem egzekucji, w którym należy przyjąć, iż doszło do przerwania biegu zasiedzenia nieruchomości, której dotyczy egzekucja.

Postanowienie SN z dnia 11 kwietnia 2024 r., II CSKP 856/23

Standard: 83359 (pełna treść orzeczenia)