Zawiadomienie prezesa sądu o niemożliwości sporządzenia uzasadnienia (art. 331 § 4 k.p.c.)

w typowych sytuacjach zastosowania art. 331 § 4 zd. 1 k.p.c. zawiadomienie prezesa sądu o niemożliwości sporządzenia uzasadnienia ma miejsce już po złożeniu spełniającego warunki formalne (także co do uiszczenia opłaty) wniosku o sporządzenie i doręczenie takiego uzasadnienia. Sporządzenie pisemnego uzasadnienia orzeczenia jest czynnością następczą względem wniosku o sporządzenie i doręczenie uzasadnienia orzeczenia. Bez skutecznego złożenia takiego wniosku nie powstaje obowiązek sądu sporządzenia uzasadnienia na piśmie, oczywiście z wyjątkiem uzasadnień sporządzanych w formie pisemnej i doręczanych stronie z urzędu. W konsekwencji stwierdzenie niemożności sporządzenia uzasadnienia orzeczenia na piśmie i odstąpienie od tej czynności na podstawie art. 331 § 4 k.p.c. następuje dopiero po skutecznym złożeniu wniosku o sporządzenie i doręczenie tego uzasadnienia (wniosku spełniającego wszelkie wymagania formalne, w tym także fiskalne). Nieskuteczne złożenie wniosku nie doprowadza do etapu sporządzania przez sąd pisemnego uzasadnienia i ewentualnego odstąpienia od tej czynności z powodu niemożności jej wykonania.

Z powyższego wynika zatem, że sytuację w której o fakcie niemożliwości sporządzenia uzasadnienia strona jest informowana jeszcze przed złożeniem i opłaceniem wniosku traktować należy jako zupełnie wyjątkową. Tym należy też tłumaczyć nieunormowanie przez ustawodawcę kwestii opłaty od wniosku o sporządzenie i doręczenie uzasadnienia orzeczenia w sytuacji, o jakiej mowa.

W przypadku stwierdzenia niemożności sporządzenia uzasadnienia orzeczenia, pobieranie opłaty stałej w kwocie 100 zł od wniosku o sporządzenie i doręczenie pozbawione jest podstaw. Opłacie nie odpowiadałby bowiem ze strony sądu stosowny nakład pracy, a pobranie opłaty, jak słusznie zauważa Sąd pytający, naruszałoby zasady sprawiedliwości proceduralnej wywodzonej z zasady demokratycznego państwa prawnego (art. 2 Konstytucji RP), która jest jednocześnie elementem konstytucyjnego prawa do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji RP). Stanowiłoby niezrozumiały dla stron (uczestników) postępowania wyraz nadmiernego formalizmu.

Uchwała SN z dnia 20 grudnia 2023 r., III CZP 41/23

Standard: 76625 (pełna treść orzeczenia)