Usunięcie skutków naruszenia dobra osobistego w trybie art. 1050 § 4 k.p.c.

W nauce prawa i judykaturze ugruntowany jest pogląd, że w sprawie o naruszenie dóbr osobistych, zmierzający do usunięcia skutków naruszenia dobra osobistego środek o charakterze niemajątkowym, powinien być dostosowany do sposobu, w jaki doszło do tego naruszenia. Z tej przyczyny oświadczenie sprawcy mające na celu usunięcie skutków naruszenia dobra osobistego pokrzywdzonego powinno dotrzeć do tego grona osób, które zapoznały się z informacjami naruszającym te dobra (zob. wyroki SN ‎z 11 sierpnia 2016 r., I CSK 419/15, z 27 marca 2013 r., I CSK 618/12, z 10 września 2009 r., V CSK 64/09 oraz ‎z 8 lutego 2008 r., I CSK 345/07). Osiągnięcie tych celów na skutek zastosowania niemajątkowych środków ochrony dóbr osobistych może być obecnie bardzo ograniczone.

Na mocy art. 1 pkt 145 ustawy z 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. ‎z 2023 r., poz. 614) dodano bowiem do art. 1050 k.p.c. - obowiązujący od ‎15 kwietnia 2023 r. - § 4, zgodnie z którym, jeżeli w sprawach o naruszenie dóbr osobistych dłużnik nie składa oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie, pomimo wyznaczenia terminu do jego złożenia i zagrożenia mu grzywną, sąd wymierzy dłużnikowi grzywnę do piętnastu tysięcy złotych i nakaże zamieszczenie w Monitorze Sądowym i Gospodarczym na koszt dłużnika ogłoszenia odpowiadającego treści wymaganego oświadczenia i we właściwej dla niego formie. Przepisów art. 1052 i art. 1053 nie stosuje się.

Zamieszczenie ‎w Monitorze Sądowym i Gospodarczym ogłoszenia, o którym mowa w zdaniu pierwszym, skutkuje - w objętym ogłoszeniem zakresie - wygaśnięciem roszczenia stwierdzonego tytułem wykonawczym. Dokonana nowelizacja art. 1050 § 4 k.p.c., według założenia ustawodawcy, miała zmienić przyjmowany dotychczas ‎w orzecznictwie (zob. uchwałę SN z 28 czerwca 2006 r., III CZP 23/06 oraz wyrok SN z 6 października 1972 r., I CR 274/72) sposób egzekucji tytułów wykonawczych, w których dłużnik został zobowiązany na podstawie art. 24 § 1 k.c. do usunięcia skutków naruszenia dóbr osobistych poprzez złożenie oświadczenia odpowiedniej treści ‎i w odpowiedniej formie (zob. uzasadnienie projektu ustawy zgłoszonej 27 września 2022 r. – druk Sejmowy nr 2650/IX kadencja).

Skutkiem obowiązywania tego przepisu może być znaczne ograniczenie efektywnej ochrony dóbr osobistych za pomocą niemajątkowych środków ich ochrony przewidzianych w art. 24 § 1 k.c.

Sposób publikacji nakazanego przez sąd złożenia oświadczenia w odpowiedniej formie zostaje bowiem zmodyfikowany na etapie postępowania egzekucyjnego – na mocy art. 1050 § 4 k.p.c. - w sposób przewidziany w tym przepisie, co może spowodować in casu, że pomimo uzyskania ochrony sądowej nie zostaną odwrócone albo zostaną odwrócone w nieznacznym stopniu skutki dokonanego naruszenia dóbr osobistych. W efekcie efektywna ochrona dóbr osobistych osób prawnych, zwłaszcza nieprowadzących działalności gospodarczej, realizowana tylko za pomocą niemajątkowych środków ochrony (art. 24 § 1 zd. pierwsze i drugie k.c.) oraz środków majątkowych przewidzianych w art. 24 § 2 k.c. mogłaby mieć niekiedy charakter iluzoryczny.

Uchwała SN z dnia 3 października 2023 r., III CZP 22/23

Standard: 76605 (pełna treść orzeczenia)