Obowiązek uzyskania wniosku o ściganie

Z zasady skargowości wynika, iż obowiązek uzyskania wniosku o ściganie spoczywa wprawdzie na oskarżycielu, wszelako z tego obowiązku nie jest zwolniony także Sąd (art. 17 § 2 k.p.k.). 

Sam fakt, iż wniosek nie został złożony do chwili rozpoczęcia przewodu sądowego, nie zwalnia Sądu z obowiązku ustalenia woli pokrzywdzonego co do ścigania karnego. W art. 12 § 1 k.p.k. nie zastrzeżono bowiem kompetencji wyłącznie dla oskarżyciela do możliwości uzyskania wniosku o ściganie od uprawnionej osoby. Jeżeli wniosek taki nie został złożony do rozpoczęcia przewodu sądowego lub okoliczności sprawy wskazujące na możliwość prowadzenia postępowania o przestępstwo „wnioskowe” ujawnione zostały w trakcie postępowania, Sąd nie tylko jest uprawniony, ale wręcz zobligowany, ustalić w tym zakresie wolę uprawnionego. Jedynym zaś czasowym ograniczeniem pozostaje wymóg złożenia wniosku o ściganie do czasu przedawnienia ścigania danego przestępstwa. Inaczej rzecz ujmując, wniosek o ściganie może być złożony na każdym etapie postępowania, w tym także w postępowaniu odwoławczym, a nawet po jego prawomocnym umorzeniu - o ile nie nastąpiło przedawnienie karalności przestępstwa ściganego na wniosek.

Stosownie do postanowień art. 12 § 1a zd. pierwsze k.p.k. (w brzmieniu obowiązującym od 5 października 2019 r.), uzyskanie wniosku o ściganie należy do oskarżyciela. Gdy natomiast powodem uzyskania wniosku jest wyłącznie uprzedzenie przez Sąd stron o możliwości zakwalifikowania czynu według innego przepisu prawnego, przewidującego ściganie na wniosek, uzyskanie wniosku o ściganie należy do Sądu (art. 12 § 1a zd. drugie k.p.k.).

Zgodnie z przepisem art. 12 § 1 zd. drugie k.p.k. na organie ścigania spoczywa obowiązek pouczenia osoby uprawnionej do złożenia wniosku o przysługującym jej uprawnieniu. Tym samym, zarówno przepis art. 12 § 1a zd. drugie k.p.k., jak i art. 12 § 1 zd. drugie k.p.k., przewidują identyczny obowiązek pouczenia osoby uprawnionej do złożenia wniosku o ściganie o przysługującym jej prawie. Jednocześnie wobec wyrażonej w treści przepisu art. 16 § 1 k.p.k. zasady lojalności procesowej stwierdzić należy, iż pouczenie to winno zawierać informację nie tylko o możliwości złożenia wniosku, lecz także o konsekwencjach jego złożenia określonych w art. 12 § 2 k.p.k., możliwości cofnięcia go (lub nie) - art. 12 § 3 k.p.k. oraz o warunkach dokonania tej czynności, tak by podstawą złożenia wniosku o ściganie była swobodnie podjęta decyzja.

Wyrok SN z dnia 4 lipca 2023 r., I KK 163/23

Standard: 76546 (pełna treść orzeczenia)

Sąd jest nie tylko uprawniony, ale wręcz zobligowany do ustalenia woli uprawnionego do złożenia wniosku w sytuacji, w której wniosek o ściganie nie został skutecznie złożony

Wyrok SN z dnia 28 września 2022 r., IV KK 191/22

Standard: 78179 (pełna treść orzeczenia)