Kumulatywny zbieg art. 282 k.k. i art. 286 § 2 k.k.

Gdy działanie oskarżonego, realizujące znamiona ustawowe określone w art. 282 k.k., wyczerpuje zarazem znamiona czynu zabronionego typizowanego w art. 286 § 2 k.k., to przepisy te pozostają w zbiegu kumulatywnym (art. 11 § 2 k.k.) i stanowią podstawę skazania za jedno przestępstwo.

Niewątpliwie, żądanie korzyści majątkowej w zamian za zwrot skradzionej rzeczy, pod groźbą zamachu na życie lub zdrowie osoby, zapowiadające też użycie przemocy, jest czynnością sprawczą (jeszcze w formie usiłowania) czynu zabronionego z art. 282 k.k., wyrażoną słowami: „groźbą zamachu na życie lub zdrowie albo gwałtownego zamachu na mienie, doprowadza inną osobę do rozporządzenia mieniem”.

To samo zachowanie zawiera w sobie zarazem czynność sprawczą czynu zabronionego z art. 286 § 2 k.k., ujętą w słowach „żąda korzyści majątkowej w zamian za zwrot bezprawnie zabranej rzeczy”. Jak widać, w zachowaniu oskarżonego daje się rozpoznać znamiona czynności sprawczych dwóch czynów zabronionych. Są one identyczne tylko w pewnej części, wyrażonej w obu przepisach (chociaż innymi słowami), jako żądanie korzyści majątkowej od innej osoby. Różnią się jednak innymi elementami.

Opisane w art. 282 k.k. charakteryzuje sposób działania sprawcy, polegający na wyrażaniu gróźb określonej treści, a wskazane w art. 286 § 2 k.k. precyzuje motywację żądania. Dostrzegając identyczność częściową znamion czynności wykonawczych ujętych w wymienionych przepisach, zauważyć zarazem należy, że zachowanie oskarżonych w całości wypełniło każde z nich. Ta częściowa identyczność znamion czynności wykonawczych obu typów czynów zabronionych powinna była przesądzić o uznaniu, że in concreto zachowanie oskarżonego równocześnie wypełniające te znamiona, stanowi jeden czyn w rozumieniu art. 11 § 1 k.k., o kumulatywnej kwalifikacji prawnej.

Rozszerzając tę myśl można sformułować generalną konkluzję, że jeśli w przypisanym oskarżonemu czynie zawierają się znamiona czynności wykonawczych opisanych w przepisach określających różne typy czynów zabronionych, to przepisy te, stanowiąc podstawę skazania, pozostają w zbiegu kumulatywnym (art. 11 § 2 k.k.) również wtedy, gdy te znamiona są częściowo identyczne.

Znamiona czynu z art. 282 k.k. nie obejmują wszystkich znamion czynu z art. 286 § 2 k.k., a tym samym nie „konsumują” ich. To prawda, że znamię czynności sprawczej określone w art. 286 § 2 k.k., ograniczone do słów „żąda korzyści majątkowej” nie wychodzi poza formułę odnośnego znamienia ujętego w art. 282 k.k., w słowach „doprowadza do rozporządzenia mieniem”, ale żądanie, o którym mowa w art. 286 § 2 k.k., wtedy tylko mieści się w polu penalizacji tym przepisem, gdy jest przedmiotowo ukierunkowane, a ściśle, gdy żądający wiąże je ze zwrotem bezprawnie zabranej rzeczy. O ile zatem każde żądanie korzyści majątkowej postrzegać można, jako działanie zmierzające do doprowadzenia innej osoby do rozporządzenia mieniem, to tylko żądanie specyficzne ze względu na jego określoną motywację, stanowi znamię czynności sprawczej występku z art. 286 § 2 k.k.

Zakres penalizacji określony w art. 282 k.k. nie obejmuje w całości zachowań opisanych w art. 286 § 2 k.k. Dlatego też, gdy działanie oskarżonego, realizujące znamiona ustawowe określone w art. 282 k.k., wyczerpuje zarazem znamiona czynu zabronionego typizowanego w art. 286 § 2 k.k., to przepisy te pozostają w zbiegu kumulatywnym (art. 11 § 2 k.k.) i stanowią podstawę skazania za jedno przestępstwo. 

Wyrok SN z dnia 6 listopada 2006 r., V KK 40/06

Standard: 76004 (pełna treść orzeczenia)