Pojęcie rozkazu (art. 115 § 18 k.k.)

Rozkazem jest polecenie służbowe wydane w stosunkach wojskowych, a więc w stosunkach opartych na bezwzględnym podporządkowaniu i posłuszeństwie Adresat rozkazu ma obowiązek posłuszeństwa rozkazom i bezzwłocznego ich wykonania. 

Istota rozkazu sprowadza się do: 1) polecenia, 2) wydania polecenia służbowo przez przełożonego, 3) skierowania polecenia do żołnierza (podwładnego) jako wykonawcy.

Przyznane żołnierzowi uprawnienie do wniesienia zażalenia na polecenie przełożonego dyscyplinarnego poddania się badaniom na zawartość alkoholu w organizmie (art. 40 ust. 7 ustawy z dnia 9 października 2009 r. o dyscyplinie wojskowej), nie odbiera temu poleceniu cech rozkazu w rozumieniu art. 115 § 18 k.k.

Polecenie stanowiące jeden z elementów rozkazu jest wyrazem woli osoby uprawnionej ściśle ukierunkowanym, przybierającym formę żądania i domagania się postępowania zgodnego z wolą podmiotu. To narzucenie woli jednej osoby innemu podmiotowi ma charakter wiążący. 

Polecenie określonego działania ma charakter imperatywny, rodzący określone skutki prawne, w tym przede wszystkim konieczność spełnienia. To ten moment odróżnia rozkaz od innych jednostronnych aktów woli. Rozkaz ma pole działania tam, gdzie dla realizacji celów społecznych, stosunki wewnętrzne będą oparte na surowej dyscyplinie. 

Powstanie określonej reguły zachowania jest wiążące, gdy wynika ze stosunku legalnej władzy. Osoba sprawująca władztwo ma możliwość wymuszenia posłuchu na wypadek niezastosowania się do wskazanej reguły postępowania 

Postanowienie SN z dnia 25 stycznia 2017 r., WZP 1/16

Standard: 75725 (pełna treść orzeczenia)

Definicja ustawowa statuowana w art. 115 § 18 k.k. ujmuje to w sposób następujący: „Rozkazem jest polecenie określonego działania lub zaniechania wydane służbowo żołnierzowi przez przełożonego lub uprawnionego żołnierza starszego stopniem”.

Nie ma żadnych racjonalnych przesłanek, które przemawiałyby za odstąpieniem przy interpretacji pojęcia „rozkazu” od podstawowego rodzaju wykładni, jaką jest wykładnia językowa.

Wydane służbowo przez przełożonego polecenie doprowadzenia wyglądu zewnętrznego oskarżonego poprzez skrócenie włosów i brody do wymogów określonych w obowiązującym wówczas pkt. 96 Regulaminu (...), było rozkazem, a niewykonanie tego rozkazu formalnie wypełniało znamiona czynu określonego w art. 343 § 1 k.k.

Zgodny z regulaminem wygląd żołnierza jest istotnym elementem przestrzegania zasad dyscypliny wojskowej, co z kolei jest jednym z podstawowych elementów prawidłowego funkcjonowania Sił Zbrojnych RP. In concreto do wydania przedmiotowego rozkazu doszło po bezskutecznych próbach rozwiązania problemu w mniej oficjalnej formie, a to np. rozmowy i wynikających z takowej określonych sugestii.

Oskarżony jako żołnierz na misji w Afganistanie kierował się chęcią jak najlepszego wykonywania powierzonych mu zadań służbowych. Wierzył, że dłuższe włosy i broda po pierwsze, pomogą mu w kontaktach w miejscową ludnością, a po wtóre, że będzie to stanowić swoisty „amulet”, chroniący go przed zranieniem i śmiercią. W ten sposób (z takim wyglądem) chciał zakończyć służbę w Afganistanie, a dodać trzeba, że po otrzymaniu stosownego rozkazu podjął jednak próbę poprawy wyglądu (co jednak przełożonych nie zadowoliło).

Postanowienie SN z dnia 26 sierpnia 2010 r., WK 5/10

Standard: 76282 (pełna treść orzeczenia)