Wyłączenie zatarcia skazania (art. 106a k.k.)

Na podstawie art. 35 ust. 1 ustawy z dnia 30 listopada 2016 r. o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym (Dz. U. z 2019 r. poz. 2393) zasygnalizować Sejmowi Rzeczypospolitej Polskiej konieczność rozważenia stosownej modyfikacji regulacji prawnej zawartej w art. 106a ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny (Dz. U. z 2020 r. poz. 1444, ze zm.).

Trybunał Konstytucyjny stoi na stanowisku, że zarówno decyzja o tym, czy zatarcie skazania powinno następować z mocy ustawy (tak w obowiązującym k.k. oraz ustawie z dnia 19 kwietnia 1969 r. - Kodeks karny, Dz. U. Nr 13, poz. 94, ze zm.), czy też na wniosek skazanego po spełnieniu przepisanych prawem kryteriów (tak w rozporządzeniu Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 19 marca 1928 r. - Kodeks postępowania karnego, Dz. U. Nr 33, poz. 313, ze zm., dalej: k.p.k. z 1928 r., oraz w rozporządzeniu Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 11 lipca 1932 r. - Kodeks karny, Dz. U. Nr 60, poz. 571, ze zm., dalej: k.k. z 1932 r.), należy do prawodawcy pozytywnego. Ma on również prawo do ustanawiania wyjątków od ogólnej reguły zatarcia skazania, jeżeli przemawiają za tym określone wartości wynikające z Konstytucji lub wiążącego Rzeczpospolitą Polską prawa międzynarodowego.

3. Wyrok Trybunału w sprawie o sygn. SK 26/16 potwierdził, że wyłączenie ex lege zatarcia skazania na karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania za przestępstwo przeciwko wolności seksualnej i obyczajności, jeżeli pokrzywdzony był małoletnim poniżej lat piętnastu, jest - co do zasady - w świetle Konstytucji dopuszczalne. Niemniej jednak nie oznacza to, że skład orzekający nie dostrzega pewnych mankamentów art. 106a k.k. odnośnie do innych sytuacji faktycznych, aniżeli leżącej u podstaw rozpatrywanej sprawy.

W ocenie Trybunału ustawodawca powinien jednak odstąpić od swoistego "automatyzmu" art. 106a k.k. w odniesieniu do spraw nietypowych, a które znane są judykaturze karnej. Chodzi tu przede wszystkim o sytuacje, gdy formalnie doszło do przestępstwa z art. 200 § 1 k.k., jednakże były to:

- obcowanie płciowe lub inna czynność seksualna pomiędzy młodocianym (np. siedemnastolatkiem) a osobą prawie piętnastoletnią za obopólną, świadomą zgodą;

- obcowanie płciowe lub inna czynność seksualna pomiędzy pełnoletnim a osobą poniżej piętnastego roku życia za obopólną, świadomą zgodą, w sytuacji gdy osoba nieletnia świadomie wprowadziła w błąd odnośnie do swojego wieku, zaś jej warunki psychofizyczne uzasadniały przeświadczenie, że ukończyła piętnaście lat.

W związku z powyższym wydaje się zasadne zmodyfikowanie art. 106a k.k. w ten sposób, aby w opisanych wyżej przypadkach zatarcie skazania mogło nastąpić na wniosek skazanego po upływie określonego terminu i po spełnieniu przez niego przepisanych prawem wymogów. Choć Trybunał nie przesądza, jak taka regulacja powinna wyglądać szczegółowo, to jako punkt wyjścia dla ustawodawcy przy podjęciu prac legislacyjnych może wskazać art. 90 § 1 i 3 k.k. z 1932 r. oraz art. 115 k.p.k. z 1928 r. w pierwotnym brzmieniu.

Postanowienie TK z dnia 16 grudnia 2020 r., S 4/20

Standard: 75648 (pełna treść orzeczenia)