Warunkowe zawieszenie wykonania kary łącznej w warunkach art. 89a k.k.

Przepis art. 89a k.k. został dodany do przepisów Kodeksu karnego w celu wypełnienia luki ustawodawczej nowelą z dnia 20 lutego 2015 r. i obowiązuje od 1 lipca 2015 r. (Dz.U. poz. 396). Dotychczas brak było przepisu pozwalającego na warunkowe zawieszenie orzeczenia o karze łącznej, w sytuacji pozostawania w realnym zbiegu przestępstwa, za które orzeczono karę pozbawienia wolności w wymiarze przekraczającym rok z warunkowym zawieszeniem jej wykonania (np. na podstawie art. 60 § 3 k.k. w zw. z art. 60 § 5 k.k.) oraz przestępstwa, za które orzeczono inną karę tego samego rodzaju albo inną podlegającą łączeniu. Przepis ten stanowi obecnie dopełnienie ustawowych rozwiązań przewidzianych m.in. w art. 89 k.k. w odniesieniu do zasad i sposobu wymiaru kary łącznej i przewiduje możliwość orzekania kary łącznej z warunkowym zawieszeniem wykonania obejmującej jedną albo kilka kar pozbawienia wolności orzeczonych z warunkowym zawieszeniem wykonania na podstawie art. 60 § 5 k.k. w przypadku łączenia ich ze sobą nawzajem lub z innymi karami. Kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem ich wykonania, orzekane na podstawie tego przepisu, wymagają bowiem szczególnego potraktowania z uwagi na to, że mogą mieć znacznie wyższy wymiar – do 5 lat włącznie – niż kary łączne pozbawienia wolności orzeczone z warunkowym zawieszeniem ich wykonania na podstawie art. 89 § 1 k.k. Przesłanki stosowania do kary łącznej orzekanej na podstawie art. 89 § 1 k.k. warunkowego zawieszenia wykonania nawiązują merytorycznie do art. 69 § 1 k.k., gdyż podobnie jak na zasadach ogólnych, warunkowe zawieszenie wykonania kary łącznej może być zastosowane tylko wówczas, gdy będzie to kara pozbawienia wolności wymierzona w wysokości nieprzekraczającej roku, a sprawca w czasie popełnienia każdego z przestępstw, za które orzeczono kary podlegające łączeniu, nie był skazany na karę pozbawienia wolności i jest to wystarczające do osiągnięcia wobec niego celów kary.

Przepis art. 89a k.k. nie tylko modyfikuje granice kary łącznej pozbawienia wolności, która może zostać wymierzona z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, ale także w sposób całościowy i autonomiczny określa przesłanki warunkowego zawieszenia wykonania kary łącznej pozbawienia wolności. Oparty jest on bowiem na założeniu, iż podstawą warunkowego zawieszenia wykonania kary łącznej pozbawienia wolności jest przepis art. 60 § 5 k.k. Jakkolwiek wprost nie wskazuje się w nim, że zawieszenie wykonania kary łącznej pozbawienia wolności następuje w tym przypadku na podstawie art. 60 § 5 k.k., to jednak nie ma wątpliwości, że zawieszenie jest oparte na spełnieniu przesłanek określonych w tym przepisie, a nadto na spełnieniu warunku, by kara łączna pozbawienia wolności była równa co do rozmiaru karze pozbawienia wolności jednostkowej lub karze łącznej orzeczonej za zbiegające się przestępstwo z zastosowaniem art. 60 § 5 k.k. Przepis art. 60 § 5 k.k. określa natomiast samoistne przesłanki warunkowego zawieszenia kary wskazując, że w tym przypadku nie stosuje się art. 69 § 1 k.k. W takiej sytuacji, skoro art. 89a § 1 k.k. w swojej treści nie przewiduje przesłanki, zgodnie z którą warunkowe zawieszenie wykonania kary łącznej pozbawienia wolności jest możliwe jedynie wówczas, gdy w czasie popełnienia każdego ze zbiegających się przestępstw sprawca nie był skazany na karę pozbawienia wolności, natomiast art. 60 § 5 k.k. wyłącza zastosowanie tej przesłanki, to nie ma podstaw do twierdzeń, że warunkowe zawieszenie wykonania kary pozbawienia wolności na podstawie art. 89a § 1 k.k. jest uzależnione od spełnienia warunku przewidzianego w art. 89 § 1 k.k., co pozwala oczywiście zachować korzyści dla sprawy, odpowiadającego uprzednio w warunkach art. 60 § 5 k.k. (por. P. Kardas [w:] Kodeks Karny. Część ogólna, tom I, pod red. W. Wróbla i A. Zolla, Warszawa 2016; P. Hofmański, L. Paprzycki, A. Sakowicz, Komentarz do art. 89a Kodeksu karnego, 2016, LEX nr 10366).

Podsumowując należy stwierdzić, że modyfikacja przesłanek warunkowego zawieszenia wykonania kary łącznej na podstawie art. 89a § 1 k.k. w stosunku do przesłanek określonych w art. 89 § k.k., dotyczy nie tylko rozmiaru kary pozbawienia wolności oraz czasu trwania okresu próby, ale także warunku związanego z uprzednią karalnością sprawcy. Skoro więc przepis art. 89a § 1 k.k. autonomicznie i w sposób całościowy określa przesłanki warunkowego zawieszenia wykonania kary łącznej pozbawienia wolności, to należy stwierdzić, iż stanowi lex specjalis wobec art. 89 § 1 k.k.

Sąd może orzec karę łączną z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, nie tylko wtedy, gdy zostaną spełnione przesłanki wyraźnie określone w przepisie art. 89a § 1 k.k., a więc gdy to kara orzeczona z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na podstawie art. 60 § 5 k.k. wyznaczy, przez zastosowanie zasady absorpcji, karę łączną, ale także gdy prawidłowo zastosowane dyrektywy wymiaru kary łącznej na to zezwolą.

Przepis art. 89a § 1 k.k. ma charakter fakultatywny, o czym przekonuje użyty w nim zwrot „może”. Każdorazowa więc decyzja o warunkowym zawieszeniu wykonania kary pozbawienia wolności winna być wynikiem, w perspektywie ogólnych i szczególnych dyrektyw wymiaru kary, ustaleń, że rozmiar kary łącznej nie powinien być wyższy niż wymiar kary orzeczonej na podstawie art. 60 § 5 k.k. oraz, że kara łączna z warunkowym zawieszeniem wykonania, zgodnie z art. 85a k.k., zrealizuje cele zapobiegawcze i wychowawcze, które kara ma osiągnąć w stosunku do sprawcy, a także potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa.

Wyrok SN z dnia 14 maja 2021 r., V KK 295/20

Standard: 75639 (pełna treść orzeczenia)

Warunkowe zawieszenie łącznej kary pozbawienia wolności, w skład której wchodzi jednostkowa kara pozbawienia wolności orzeczona przy zastosowaniu art. 60 § 5 k.k., możliwe jest jedynie w wypadku zastosowania przy wymiarze kary łącznej zasady pełnej absorpcji, biorąc za punkt odniesienia karę wymierzoną za czyn, przy którym wymiar kary orzekany był z uwzględnieniem treści art. 60 § 3 (lub § 4) i § 5 k.k.

Kwestia możliwości warunkowego zawieszania wykonania kary łącznej pozbawienia wolności, w skład której wchodzi kara pozbawienia wolności orzeczona na podstawie art. 60 § 5 k.k., została wyraźnie przesądzona przez ustawodawcę, który w art. 89a § 1 k.k. wprost - jak to już wyżej zasygnalizowano - wskazał, że jeżeli chociażby jedną z kar podlegających łączeniu jest kara pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania orzeczona na podstawie art. 60 § 5, sąd jest uprawniony do warunkowego zawieszenia wykonanie kary łącznej, z tym jednak zastrzeżeniem, iż zastosowanie środka probacyjnego w odniesieniu do kary łącznej będzie możliwe jedynie w wypadku, gdy kara ta nie przekracza wymiaru jednostkowej kary pozbawienia wolności orzeczonej w związku z treścią art. 60 § 5 k.k. 

Wyrok SN z dnia 2 grudnia 2019 r., IV KK 547/19

Standard: 75640 (pełna treść orzeczenia)