Zastosowanie środków zabezpieczających po raz pierwszy w toku postępowania wykonawczego (art. 93d § 4 k..k. i art. 199a k.k.w.)

Orzeczenie środka zabezpieczającego w postaci pobytu w zakładzie psychiatrycznym następuje wyłącznie przy wyrokowaniu, natomiast o pozostałych środkach zabezpieczających tj. wymienionych w art. 93a § 1 pkt 1-3 k.k. sąd może orzec również na etapie postępowania wykonawczego.

Sąd orzeka pobyt w zakładzie psychiatrycznym i to tylko wtedy, gdy ustawa tak stanowi (art. 93b § 5 k.k.) zaś Kodeks karny w art. 93g, ściśle określa przypadki, w których Sąd może orzec środek zabezpieczający w postaci pobytu w zakładzie psychiatrycznym. Z treści tego ostatniego przepisu wynika, że Sąd orzeka ten środek zabezpieczający jedynie skazując (co przecież może nastąpić tylko w wyroku) sprawcę przestępstw popełnionych w warunkach określonych w art. 93g § 2 i § 3 k.k. lub umarzając postępowanie wobec sprawcy, co do którego umorzono postępowanie z powodu niepoczytalności. Zważywszy nadto na treść art. 93d k.k. (w powiązaniu z art. 199a § 1 k.k.w. stanowiącym, że w postępowaniu wykonawczym Sąd, który wydał orzeczenie w pierwszej instancji jest właściwy do orzekania w przedmiocie środków zabezpieczających, ale na zasadach określonych w przepisach Kodeksu karnego regulujących ich stosowanie).

Postanowienie SN z dnia 27 kwietnia 2022 r., V KK 122/22

Standard: 75610 (pełna treść orzeczenia)

Chociaż każdy ze środków zabezpieczających określonych w art. 93a § 1 pkt 1-4 i § 2 k.k., przy uwzględnieniu zasad: konieczności, proporcjonalności i subsydiarności, wynikających z treści art. 93b k.k., może zostać orzeczony wobec sprawcy określonego w art. 93c pkt 1-5 k.k., to możliwość stosowania środków zabezpieczających po raz pierwszy dopiero w toku postępowania wykonawczego jest ograniczona.

Zgodnie z art. 93d § 4 k.k., taki środek może być orzeczony wobec sprawcy, w stosunku do którego wykonywana jest kara pozbawienia wolności wymierzona za: przestępstwo popełnione w stanie ograniczonej poczytalności określonej w art. 31 § 2 k.k. (art. 93c pkt 2 k.k.), za przestępstwo określone w art. 148 k.k., art. 156 k.k., art. 197 k.k., art. 198 k.k., art. 199 § 2 k.k. lub art. 200 § 1 k.k., popełnione w związku z zaburzeniem preferencji seksualnych (art. 93c pkt 3 k.k.), w razie skazania na karę pozbawienia wolności bez warunkowego jej zawieszenia za umyślne przestępstwo określone w rozdziale XIX, XXIII, XXV lub XXVI k.k., popełnione w związku z zaburzeniem osobowości o takim charakterze lub nasileniu, że zachodzi co najmniej wysokie prawdopodobieństwo popełnienia czynu zabronionego z użyciem przemocy lub groźbą jej użycia (art. 93c pkt 4 k.k.) oraz w razie skazania za przestępstwo popełnione w związku z uzależnieniem od alkoholu, środka odurzającego lub innego podobnie działającego środka (art. 93c pkt 5 k.k.). Jednocześnie, tytułem środka zabezpieczającego można orzec środki określone w art. 93a § 1 pkt 1-3 k.k., tj. w postaci elektronicznej kontroli miejsca pobytu, terapii i terapii uzależnień. Tym samym, w toku postępowania wykonawczego, po raz pierwszy, nie jest możliwe orzeczenie środka zabezpieczającego w postaci pobytu w zakładzie psychiatrycznym.

W postanowieniu z dnia 14 maja 2021 r., III KK 104/21, Sąd Najwyższy wskazał, że „sąd orzeka pobyt w zakładzie psychiatrycznym i to tylko wtedy, gdy ustawa tak stanowi (art. 93b § 5 k.k.), zaś Kodeks karny w art. 93g ściśle określa przypadki, w których sąd może orzec środek zabezpieczający w postaci pobytu w zakładzie psychiatrycznym. Z treści tego ostatniego przepisu wynika, że sąd orzeka ten środek zabezpieczający jedynie skazując (co przecież może nastąpić tylko w wyroku) sprawcę przestępstw popełnionych w warunkach określonych w art. 93g § 2 i § 3 k.k. lub umarzając postępowanie (…) wobec sprawcy z powodu niepoczytalności.

Zważywszy nadto na treść art. 93d k.k. (w powiązaniu z art. 199a § 1 k.k.w. stanowiącym, że w postępowaniu wykonawczym Sąd, który wydał orzeczenie w pierwszej instancji jest właściwy do orzekania w przedmiocie środków zabezpieczających, ale na zasadach określonych w przepisach Kodeksu karnego regulujących ich stosowanie) należy stwierdzić, że orzeczenie środka zabezpieczającego w postaci pobytu w zakładzie psychiatrycznym następuje wyłącznie przy wyrokowaniu, natomiast o pozostałych środkach zabezpieczających, tj. wymienionych w art. 93a § 1 pkt 1-3 k.k. sąd może orzec również na etapie postępowania wykonawczego”.

Trzeba też mieć na uwadze, że zgodnie z art. 93d § 4 k.k., orzeczenie środka zabezpieczającego w toku postępowania wykonawczego może nastąpić tylko do czasu wykonania wobec sprawcy kary pozbawienia wolności, jednak nie wcześniej niż na 6 miesięcy przed przewidywanym warunkowym zwolnieniem lub odbyciem kary pozbawienia wolności. Wykonanie w całości orzeczonej wobec skazanego kary pozbawienia wolności powoduje zatem niedopuszczalność kontynuowania postępowania wykonawczego w tym zakresie, a co za tym idzie – niedopuszczalność kontynuowania postępowania związanego z orzeczeniem środków zabezpieczających (zob. postanowienie SA w Szczecinie z dnia 12 czerwca 2019 r., II AKzw 713/19).

Postanowienie SN z dnia 7 września 2021 r., IV KK 398/21

Standard: 75609 (pełna treść orzeczenia)