Rozpowszechnianie wizerunku osób publicznych i powszechnie znanych

W stosunku do osób powszechnie znanych ograniczenie ochrony wizerunku utrwalonego w związku z pełnieniem tych funkcji odnosi się tylko do rozpowszechnienia tego wizerunku w celach związanych z informowaniem ‎o pełnieniu danej funkcji publicznej, a nie w celach reklamowych czy komercyjnych. Rozpowszechnianie wizerunku osoby fizycznej naruszające dobro osobiste ‎w postaci wizerunku występuje, gdy następuje takie zobrazowanie tej osoby, że umożliwia jej identyfikację (zob. wyrok SN z 27 lutego 2003 r., ‎IV CKN 1819/00).

Na gruncie art. 81 pr. aut. w odniesieniu do osób pełniących funkcje publiczną w związku z wykonywanym zawodem musi istnieć związek między wykonanym wizerunkiem a pełnioną funkcją publiczną. 

Wykorzystanie wizerunku osoby ‎w związku wykonywanym przez nią zawodem dziennikarza stacji informacyjnej nie stanowi usprawiedliwienie dla dowolnego użycia tak uzyskanego wizerunku, ‎a tymczasem wizerunek powódki został użyty w materiale reklamowo-wyborczym ‎w sposób oderwany i w żadnej mierze nie związany z dotychczas realizowaną aktywnością dziennikarską. Wymaga uwypuklenia, że wizerunek powódki jako dziennikarki wraz z przytoczoną autentyczną jej wypowiedzią zawodową został wkomponowany nie w materiale prasowym o charakterze informacyjnym, lecz ‎w materiale wyborczym, który jako całość miał cel polityczno-reklamowy, a zatem jego przesłanie było odmienne od tego materiału prasowego, w którym ukazała się wypowiedź powódki w związku z pełnioną funkcją publiczną. Na wykorzystanie wizerunki powódki w taki sposób konieczna była jej zgoda, a skoro nie było jej zgody w tej materii, doszło do naruszenia jej prawa do wizerunku chronionego art. 81 ust. 1 pr. aut. 

Emisja spornego spotu doprowadziła też do naruszenia dobra osobistego powódki na gruncie art. 23 k.c., bowiem wykorzystanie jej wizerunku jako dziennikarki stanowiło zarazem ingerencję w jej część osobistą i zawodową , dobre imię człowieka w ogóle oraz dobre imię zawodowe.

Wyrok SN z dnia 25 maja 2023 r., II CSKP 1555/22

Standard: 75545 (pełna treść orzeczenia)

Wykorzystanie wizerunku osoby publicznej, utrwalonego w związku z jej działalnością publiczną, w celu ilustracji artykułu prasowego dotyczącego prywatnej sfery życia tej osoby, nie stanowi – jeżeli nie wykazano związku pomiędzy wykonywaną działalnością publiczną a opublikowanym wizerunkiem lub informacją o prywatnym charakterze – okoliczności wyłączającej wymaganie uzyskania zezwolenia na podstawie art. 81 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (jedn. tekst: Dz.U. z 2019 r., poz. 1231).

Eksploatacja wizerunku, czyli jak stanowi powołany przepis, "rozpowszechnianie wizerunku", to sytuacja, w której bliżej nieokreślonemu, niezamkniętemu kręgowi osób stworzona zostaje możliwość zapoznania się z wizerunkiem (art. 6 pkt 3 pr. a.pr.p.). Rozpowszechnianie wizerunku jest, co do zasady, wyłączone (bezprawne) w braku zgody osoba sportretowanej (art. 81 ust. 1 in pincipio). Legalność rozpowszechniania bez zezwolenia osoba sportretowanej zależy od spełnienia dwóch przesłanek: po pierwsze, musi to być osoba powszechnie znana i po drugie, wizerunek wykonano w związku z pełnieniem przez tą osobę funkcji publicznych, w szczególności politycznych, społecznych i zawodowych. Nie jest jednak tak, że gdy wizerunek został wykonany w związku z pełnieniem przez osobę sportretowaną funkcji wymienionych w przepisie, ochrona osoby sportretowanej kończy się, w związku, z czym użycie tak uzyskanego wizerunku może być dowolne.

Wizerunek powoda został użyty dla zobrazowania artykułu dotyczącego jego życia osobistego, dla uwypuklenia, o kogo chodzi i o jakie fakty z życia osobistego chodzi. Takie użycie wizerunku powoda spowodowało, że stał się on częścią materiału prasowego. Z art. 14 ust. 1 pr.pras. wynika, że pojęcie informacji rozciąga się nie tylko na informacje słowne, ale również na zapisy wizualne. W tym stanie rzeczy wykładnia art. 81 ust.2 pkt 1 pr. pras. musi być dokonana z uwzględnieniem art. 14 ust. 6 pr.pras., który nakłada obowiązek badania czy informacja jest związana z działalnością publiczną danej osoby, a więc istnieje równocześnie obowiązek oceny czy wykorzystanie wizerunku było legalne.

W odniesieniu do osób publicznych wkraczanie w sferę prywatności jest usprawiedliwione w szerszym zakresie niż w stosunku do osób nienależących do tej kategorii. Poszukując odpowiednich relacji między prawem do informacji i wolnością wypowiedzi a prawem do prywatności osób publicznych, zakres tych wolności trzeba rozważać przy uwzględnieniu czy zakładany cel publikacji mógłby być zrealizowany w inny, mniej inwazyjny sposób, a także czy naruszyciel zachował proporcję między pozytywnym efektem zastosowanego środka a ciężarem dla dotkniętej nim jednostki.

Informacja może obejmować tylko fakty, które pozostają w bezpośrednim związku z prowadzoną przez tę osobę działalnością publiczną. 

Należy każdorazowo wykazać istnienie ważnego społecznie interesu, który usprawiedliwia ingerencje w prywatną sferę życia. W wypadku publikacji prasowych interes ten wyraża się przede wszystkim w urzeczywistnianiu zasad jawności życia publicznego i prawa społeczeństwa do informacji. 

Istotne znaczenie ma zatem właściwe rozumienie i ustalenie społecznie uzasadnionego interesu. Dotyczy on sfery życia publicznego, takiej, w ramach której można mówić zarówno o istnieniu potrzeby ważnej w demokratycznym społeczeństwie otwartej debaty publicznej, jak i o takim prawie do uzyskiwania informacji, które wymaga realizacji przez środki społecznego przekazu (por. uz. uchwały (7) SN z dnia 18 lutego 2005 r., III CZP 53/04). 

W przypadku osób uznawanych za publiczne, a więc takich, których działanie wywiera wpływ na życie publicznego, to właśnie ich działanie stanowi podstawę usprawiedliwionego zainteresowania społeczeństwa i związanego z nim prawa do uzyskania informacji. Regułą jest, że chodzi o informacje dotyczące publicznej sfery życia tych osób, bo w tej sferze zasadniczo ujawnia się potrzeba ważnej debaty publicznej. Dlatego, aby w ogóle móc podjąć skuteczną próbę wykazania wyłączenia bezprawności naruszenia dobra osobistego publikacją prasową, naruszyciel musi wykazać, że publikacja realizowała tak rozumiany, godny ochrony, interes społeczny.

Wyrok SN z dnia 4 grudnia 2019 r., I CSK 497/18

Standard: 65868 (pełna treść orzeczenia)