Kradzież zwykła jako znamię kradzieży rozbójniczej

Przestępstwo z art. 281 k.k. nie stanowi typu kwalifikowanego kradzieży zwykłej ani nie jest przestępstwem złożonym - kradzież nie jest czynnością sprawczą tego przestępstwa, lecz niezbędną przesłanką realizacji jego znamion. Jest przestępstwem indywidualnym (właściwym), którego podmiotem może być jedynie posiadacz skradzionej rzeczy. Kwestię odpowiedzialności osoby niebędącej podmiotem tego przestępstwa za współdziałanie w jego popełnieniu należy rozpatrywać przez pryzmat regulacji zawartej w art. 21 § 2 k.k.

Przepis art. 281 k.k. penalizuje nie tyle „kradzież rozbójniczą”, co użycie środków rozbójniczych po dokonaniu kradzieży („zmuszanie rozbójnicze”, „przemoc pokradzieżową”). Zespół zachowań określanych tradycyjnie mianem kradzieży rozbójniczej, a mających stanowić wypełnienie znamion jednego przestępstwa z art. 281 k.k., to w istocie nie jest jeden czyn zabroniony z art. 281 k.k., lecz kompleks dwóch pozostających w zbiegu realnym czynów - kradzieży (zwykłej lub kwalifikowanej) oraz zachowania stypizowanego w art. 281 k.k.

Wielość ocen może być ze względów teleologicznych zredukowana przez zastosowanie instytucji czynów współukaranych. Znamienne jest przy tym, iż w orzecznictwie i piśmiennictwie zgodnie przyjmuje się, iż w przypadku użycia przez sprawcę środków rozbójniczych celem utrzymania się w posiadaniu rzeczy pochodzącej z rozboju, występuje (w zależności od okoliczności realny lub pozorny) zbieg przestępstw, a nie zbieg przepisów (jak to przyjmuje się w przypadku kradzieży zwykłej), co przecież pozostaje w sprzeczności z założeniem, iż kradzież należy do znamion przestępstwa z art. 281 k.k. Założenie to winno uzasadniać przyjmowanie w takiej sytuacji zbiegu przepisów ze względu na wspólne znamię czynnościowe (kradzież) i występujący między nimi stosunek krzyżowania.

W doktrynie i judykaturze dominuje pogląd, iż przepis art. 281 k.k. typizuje tzw. „kradzież rozbójniczą”, rozumianą jako przestępstwo złożone obejmujące swoimi znamionami dwie czynności sprawcze - kradzież i użycie środków rozbójniczych, i stanowiącą typ kwalifikowany kradzieży zwykłej (zob. wyrok SN z dnia 1 kwietnia 1982 r., II KR 46/82; uchwała SN z dnia 8 kwietnia 1988 r., WZP 3/88).

Taka wykładnia oparta jest na założeniu, iż kradzież stanowi jedną z czynności sprawczych przestępstwa z art. 281 k.k., które to założenie - poza wieloletnią tradycją interpretacyjną sięgającą czasów przedwojennych - nie znajduje uzasadnienia w treści omawianego przepisu. W przeciwieństwie do typów modyfikowanych przestępstwa kradzieży (art. 279 § 1 k.k., art. 280 k.k.) zabór rzeczy w celu przywłaszczenia nie jest w art. 281 k.k. wskazany jako znamię czynnościowe, a jako czynności sprawcze wymieniono w nim wyłącznie środki rozbójnicze (użycie przemocy, groźby jej natychmiastowego użycia lub doprowadzenie do stanu nieprzytomności lub bezbronności). Zgodnie z regułami wykładni językowej zwrot „bezpośrednio po dokonaniu kradzieży” nie może być rozumiany jako określający zabór rzeczy w celu przywłaszczenia jako czynność sprawczą przestępstwa z art. 281 k.k. Oznacza on natomiast, iż omawiany przepis penalizuje opisane w dalszej jego części zachowanie podjęte po kradzieży, która - jako już dokonana - nie stanowi fazy tego przestępstwa, lecz czyn uprzedni, penalizowany przez inny przepisu ustawy. Tym samym zwrot ten przesądza, iż poprzedzająca popełnienie przestępstwa z art. 281 k.k. kradzież musi być dokonana, a nie wystarczy jej usiłowanie.

Wyrok SA w Katowicach z dnia 13 listopada 2018 r., II AKa 444/18

Standard: 75451 (pełna treść orzeczenia)