Bezpośrednie stosowanie Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności

Wykładnia systemowa

Artykuł 10 ust. 1 Konwencji, w przeciwieństwie do art. 54 ust. 2 Konstytucji RP, nie stanowi jednak samodzielnej podstawy zaskarżenia w postępowaniu kasacyjnym, a to z uwagi na brak jednoznacznego określenia zakazów i nakazów oraz na ogólne ujęcie ograniczeń wolności wypowiedzi (art. 10 ust. 2 EKPC). Postanowienia Konwencji mogą być jednak stosowane w zakresie, w jakim wpływają na kierunek wykładni przepisów prawa polskiego.

Wyrok SN z dnia 19 października 2023 r., II CSKP 13/22

Standard: 75396 (pełna treść orzeczenia)

Zgodnie z art. 91 ust. 1 Konstytucji RP, ratyfikowana umowa międzynarodowa, po jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, stanowi część krajowego porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowana, chyba że jej stosowanie jest uzależnione od wydania ustawy. Konwencja o ochronie praw człowieka stanowi część polskiego porządku prawnego, została bowiem przez Rzeczpospolitą Polską ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie (zob. art. 1 ustawy z dnia 2 października 1992 r. o ratyfikacji Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, Dz.U. Nr 85, poz. 427 oraz oświadczenie rządowe z dnia 7 kwietnia 1993 r., Dz.U. Nr 61, poz. 285).

Postanowienia Konwencji mogą stanowić nie tylko wskazówkę interpretacyjną przy wykładni przepisów prawa wewnętrznego, ale i bezpośrednią podstawę rozstrzygnięć organów krajowych, jeżeli pozwala na to ich charakter. Konwencja o ochronie praw człowieka ma przy tym pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z Konwencją (art. 91 ust. 2 Konstytucji).

wykładnia ETPCz przepisów Konwencji wytycza kierunki i granice ochrony praw jednostki, których nie mogą pomijać organy stosujące prawo krajowe.

Postanowienie SN z dnia 9 czerwca 2016 r., III UZP 4/16

Standard: 75400 (pełna treść orzeczenia)

Konwencja o ochronie praw człowieka stanowi część polskiego porządku prawnego, została bowiem przez Rzeczpospolitą Polską ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie (zob. art. 1 ustawy z dnia 2 października 1992 r. o ratyfikacji Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, Dz. U. Nr 85, poz. 427 oraz oświadczenie rządowe z dnia 7 kwietnia 1993 r., Dz. U. Nr 61, poz. 285).

Rzeczpospolita Polska złożyła oświadczenie o uznaniu jurysdykcji Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.

Postanowienia Konwencji mogą zatem stanowić nie tylko wskazówkę interpretacyjną przy wykładni przepisów prawa wewnętrznego, ale i bezpośrednią podstawę rozstrzygnięć organów krajowych, jeżeli pozwala na to ich charakter. Konwencja o ochronie praw człowieka ma przy tym pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z Konwencją (art. 91 ust. 2 Konstytucji). Europejski Trybunał Praw Człowieka, utworzony w celu zapewnienia przestrzegania zobowiązań wynikających z Konwencji, rozpoznaje skargi międzypaństwowe oraz indywidualne składane przez osoby, organizacje pozarządowe lub grupy jednostek pokrzywdzone naruszeniem wolności lub praw wynikających z Konwencji i jej protokołów (art. 19, art. 32 ust. 1, art. 33 i art. 34 Konwencji). Początkowo uznanie jurysdykcji Trybunału stanowiło wyraz dobrej woli umawiających się państw, obecnie ma natomiast charakter obligatoryjny. Rzeczpospolita Polska złożyła oświadczenie o uznaniu jurysdykcji Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.

Co do zasady państwo, przeciwko któremu zapadł wyrok stwierdzający naruszenie praw człowieka, ma swobodę wyboru sposobów zadośćuczynienia orzeczeniu, niemniej podstawowym obowiązkiem jest zaniechanie stwierdzonego naruszenia i usunięcie jego konsekwencji. Gdy chodzi o Polskę obowiązek ten wynika także z art. 9 Konstytucji, stanowiącego, że Rzeczpospolita Polska przestrzega wiążącego ją prawa międzynarodowego

Wyrok SN z dnia 28 listopada 2008 r., V CSK 271/08

Standard: 75401 (pełna treść orzeczenia)