Rozwiązanie umowy leasingu

Jeżeli umowa leasingu została rozwiązana na mocy porozumienia stron, art. 709[15] k.c. nie stosuje się, chyba że strony postanowiły inaczej.

Zawarcie umowy leasingu dla swej ważności wymaga formy pisemnej (art. 709[2] k.c.), a tym samym należy rozważyć, czy jej rozwiązanie mogło nastąpić per facta concludentia (art. 77 § 1 i 2 k.c.). Określenie zasad rozliczeń stron mogło być dorozumiane, lecz ważność samego rozwiązania leasingu ‎w sposób dorozumiany zależy od przyjęcia jednej z dwóch tez głoszonych na tle ‎art. 77 § 2 k.c.: forma wymagana tym przepisem została zastrzeżona tylko ‎ad probationem albo pod rygorem wymaganym do zawarcia umowy.

Skoro strony mogą zawrzeć daną umowę w granicach swobody umów (art. 353[1] k.c.), to mogą ją również rozwiązać składając zgodne oświadczenia woli. Przepisy prawa cywilnego regulują podstawy do wypowiedzenia umowy ze świadczeniem ciągłym w wyniku oświadczenia woli jednej ze stron (w przypadku umów o jednorazowe świadczenie rozwiązanie stosunku prawnego jest konsekwencją odstąpienia od umowy). Przykładem takiego przepisu jest art. 709[13] § 2 k.c., przyznający prawo do wypowiedzenia leasingu finansującemu w razie zwłoki z zapłatą co najmniej jednej raty oraz uprzedniego wyznaczenia korzystającemu na piśmie odpowiedniego terminu do zapłacenia zaległości. Nie ma potrzeby regulowania skutków rozwiązania umowy na mocy porozumienia stron, gdyż do stron należy określenie skutków rozwiązania umowy (granice wyznacza art. 353[1] k.c.).

Teoretycznie można wyobrazić sobie sytuację, gdy strony rozwiązują umowę bez określenia, nawet szczątkowo, zasad rozliczeń. W braku innego przepisu dyspozytywnego w tym zakresie skutki rozwiązania określają zasady współżycia społecznego i ustalone zwyczaje (art. 56 k.c.). W pierwszej kolejności, w oparciu o przebieg negocjacji w przedmiocie rozwiązania umowy, należy jednak ustalić, jaki był zgodny zamiar stron i cel rozwiązania umowy (art. 65 § 2 k.c.) w celu ustalenia, czy strony, przynajmniej w sposób dorozumiany, nie miały wspólnie na myśli jakichś zasad rozliczenia leasingu.

Co do zasady przepisów określających skutki jednostronnego rozwiązania stosunku prawnego w wyniku wypowiedzenia umowy nie stosuje się per analogiam do określenia skutków rozwiązania umowy zgodnymi oświadczeniami stron. Natomiast same strony mogą się odwołać do tych skutków w porozumieniu rozwiązującym umowę (inkorporacja), w tym mogą się odwołać per facta concludentia.

Ponieważ art. 709[13] § 2 k.c. uprawnia finansującego do jednostronnego wypowiedzenia leasingu, konieczne było ustawowe uregulowanie zasad rozliczeń po tym wypowiedzeniu, co ustawodawca uczynił w art. 709[15] k.c. Nawet jeżeli strony zgodnie rozwiązują umowę w sytuacji uprawniającej finansującego do wypowiedzenia na podstawie art. 709[13] § 2 k.c, nie musi oznaczać to inkorporowania zasad rozliczeń wynikających z art. 709[15] k.c. Zgoda finansującego na rozwiązanie leasingu na mocy porozumienia stron, mimo prawa do jego wypowiedzenia, wskazuje, że strony dążyły do ugodowego załatwienia sprawy, co wyklucza stosowanie art. 709[15] k.c. per analogiam.

Strony mogą umownie uregulować tę kwestię, ale nie znaczy to, że skoro ustawodawca wprost nie przewidział rozwiązania w tej materii, mamy do czynienia z luką w prawie, którą należy uzupełnić w drodze analogii. Rozliczenie leasingu na zasadach wynikających z art. 709[5] § 3 i art. 709[15] k.c. dotyczy określonych sytuacji, stanowiąc wyjątki od ogólnych zasad odpowiedzialności odszkodowawczej, co oznacza, że tych przepisów nie można interpretować rozszerzająco (exceptiones non sunt extendendae).

 Uchwała SN z dnia 26 października 2023 r., III CZP 34/23

Standard: 74634 (pełna treść orzeczenia)