Jednostronna zmiana wysokości prowizji z zastrzeżeniem na rzecz agenta możliwości wypowiedzenia umowy wobec braku akceptacji dla wprowadzonych zmian.

Co do zasady nie można wykluczyć zamieszczenia w umowie agencyjnej zawartej na czas oznaczony prawa dającego zlecenie do jednostronnej zmiany wysokości prowizji.  Samo prawo agenta do wypowiedzenia umowy nie zawsze uczyni klauzulę o zmianie prowizji za mieszczącą się w ramach art. 353[1] k.c. i zgodną z art. 764[2] k.c.

Sposób obliczania wynagrodzenia agenta jest elementem przedmiotowo istotnym (essential negotium) umowy agencyjnej. Możliwość jednostronnej zmiany umowy co do zasady jest sprzeczna z naturą stosunku zobowiązaniowego (art. 353[1] k.c.). Jednakże w stosunkach ciągłych stosuje się instytucję wypowiedzenia umowy. W przypadku umów zawartych na czas określony możliwość wypowiedzenia jest co prawda ograniczona, lecz nie jest wykluczona. Wypowiedzenie umowy agencyjnej zawartej na czas określony reguluje art. 764[2] k.c. 

W sytuacji, w której dopuszczalne byłoby jednostronne wypowiedzenie umowy, powinno być dopuszczalne także wypowiedzenie zmieniające, polegające na przedstawieniu drugiej stronie możliwości wyboru między zmianą umowy a skutkiem rozwiązania umowy. Dopuszczając umowne uregulowanie podstaw wypowiedzenia stosunku agencji na czas określony, zazwyczaj obwarowuje się umowne regulacje kolejnymi ograniczeniami. Wymaga się określenia szczególnych okoliczności pozwalających na wypowiedzenie. Okoliczności te powinny być niezależne od dającego zlecenie, a sam zakres zmiany umowy, w szczególności co do prowizji, powinien być ograniczony i mieć związek z okolicznościami uprawniającymi do zmiany.

Uchwała SN z dnia 26 października 2023 r., III CZP 11/23

Standard: 74631 (pełna treść orzeczenia)