Środki płatnicze jako materiał urzędowy

W literaturze przedmiotu przekonująco wyjaśnia się, że materiałami urzędowymi, ze względu na ich powstanie, są m.in. środki płatnicze.

Od razu należy podkreślić, że z uwagi właśnie na procedurę prawną powstania środków płatniczych, stanowią one materiały urzędowe bez względu na to, czy w danej sytuacji posiadają również charakter komercyjny. Pomimo pewnych kontrowersji, zasadnie przyjmuje się zatem, że środki płatnicze: banknoty i monety, objęte są wyłączeniem z art. 4 prawa autorskiego. Implikuje to wniosek, że środki płatnicze nie stanowią przedmiotu prawa autorskiego.

Skoro zatem, w myśl art. 1 ust. 1 prawa autorskiego przedmiotem tego prawa jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (utwór), to tym samym środki płatnicze nie stanowią utworu ‎w rozumieniu prawa autorskiego. Wyłącznie ta okoliczność powoduje, że same nie korzystają z ochrony prawnoautorskiej, ale nie oznacza to, że przy ich tworzeniu mogą być naruszane prawa innych twórców do dzieł podlegających tej ochronie (tj. niepodlegających wyłączeniu z art. 4 prawa autorskiego).

Przyjęcie powyższego założenia wywarło dalsze konsekwencje. Otóż, zgodnie z art. 29 prawa autorskiego wolno przytaczać w utworach stanowiących samoistną całość urywki rozpowszechnionych utworów oraz rozpowszechnione utwory plastyczne, utwory fotograficzne lub drobne utwory w całości, w zakresie uzasadnionym celami cytatu, takimi jak wyjaśnianie, polemika, analiza krytyczna lub naukowa, nauczanie lub prawami gatunku twórczości. Przepis wprowadza zatem tzw. prawo cytatu. Jednakże zgodnie z tą normą, wspomniane prawo odnosi się tylko i wyłącznie do utworów, zdefiniowanych w art. 1 prawa autorskiego. ‎W rezultacie, w przypadku wytwarzania środków płatniczych omawiane prawo cytatu jest wyłączone.

Wyrok SN z dnia 26 stycznia 2023 r., II CSKP 566/22

Standard: 74550 (pełna treść orzeczenia)