Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia niekończącego postępowania w sprawie

Istniejący od daty wprowadzenia art. 424[1] k.p.c. stan prawny nie uległ zmianie po wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 1 kwietnia 2008 r., SK 77/06, zgodnie z którym przepis ten w jego § 1 i 2, w części obejmującej słowa "kończącego postępowanie w sprawie" jest niezgodny z art. 32 ust. 1 i art. 77 ust. 1 i 2 Konstytucji. Dopuszczalności skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia w odniesieniu do orzeczeń niekończących postępowania w sprawie nie można bowiem wywodzić - przy niezmienionym brzmieniu art. 4241 k.p.c. - bezpośrednio z przepisów Konstytucji (post. SN z dnia 17 listopada 2008 r., I CO 23/08).

Postanowienie SN z dnia 9 października 2009 r., I CNP 61/09

Standard: 74021 (pełna treść orzeczenia)

W obecnym stanie prawnym brak podstawy do rozpoznawania skarg o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia skierowanych przeciwko orzeczeniom niekończącym postępowań w sprawie.

W wyroku w sprawie SK 77/06 TK stwierdził, że przepis art. 4241 § 1 i 2 k.p.c., w części obejmującej słowa „kończącego postępowanie w sprawie” jest niezgodny z art. 32 ust. 1 i art. 77 ust. 1 i 2 Konstytucji. Nie może być kwestionowane, że wyrok ten wywiera pełną moc wiążącą, w szczególności zobowiązuje ustawodawcę do podjęcia działań mających na celu wyeliminowanie niekonstytucyjnego stanu rzeczy.

Stwierdzając niezgodność z Konstytucją art. 4241 § 1 i 2 k.p.c. TK uznał, że przepis ten wyraża regulację zbyt wąską, nie obejmuje bowiem orzeczeń niekończących postępowania w sprawie, przez co wyklucza złożenie skutecznej skargi na takie orzeczenia, a w konsekwencji dochodzenie odpowiedzialności odszkodowawczej od Skarbu Państwa.

Wyrok taki nie deroguje jednak z systemu prawnego żadnej normy prawnej, nie wypełnia też niekonstytucyjnego pominięcia, nie stwarza podstawy do rozszerzenia treści normatywnej art. 4241 § 1 i 2 k.p.c. w taki sposób, aby objąć jego hipotezą również postanowienia niekończące postępowania. Przeciwne stanowisko zakładałoby przejmowanie przez TK uprawnień ustawodawcy, skoro tylko ustawodawca posiada kompetencję do zmiany treści przepisów prawnych i nadawania im takiej treści, aby – w kierunku wskazanym przez TK – pozostawała w zgodzie z Konstytucją.

Podzielić należy pogląd SN wyrażony w uzasadnieniu postanowienia w sprawie II CO 17/08, zgodnie z którym nie istnieją racjonalne powody do angażowania Sądu Najwyższego w weryfikację w trybie art. 4241 i nast. k.p.c. wszystkich prawomocnych orzeczeń sądu drugiej instancji, zarówno kończących postępowanie, jak i niekończących, rozstrzygających zagadnienia incydentalne, uboczne.

Przyjmując, że ustawodawca sprzecznie z Konstytucją zamknął drogę do dochodzenia odpowiedzialności odszkodowawczej z tytułu wydania niezgodnych z prawem orzeczeń niekończących postępowania w sprawie, należy zarazem uznać, że nie oznacza to, iż odpowiedzialność ta musi być realizowana przez mechanizm skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia.

Postanowienie SN z dnia 17 listopada 2008 r., I CO 23/08

Standard: 74023 (pełna treść orzeczenia)