Oczywista i rażąca obraza przepisów prawa przez prokuratora

Zwrot „oczywista i rażąca obraza przepisów prawa” obejmuje swym zakresem przepisy prawa materialnego, prawa procesowego, jak również przepisy o charakterze ustrojowym (por. orzeczenie SN z 17 września 2001 r., III SZ 8/01). Nie można mieć jednak wątpliwości, że chodzi o obrazę przepisów, które stosowane są przez prokuratora jako organ prowadzonego postępowania przygotowawczego lub jako stronę postępowania sądowego.

Wyrok SN z dnia 11 września 2013 r., SDI 20/13

Standard: 73398 (pełna treść orzeczenia)

Orzeczenie sądu dyscyplinarnego uznające prokuratora za winnego przewinienia służbowego polegającego na oczywistej i rażącej obrazie przepisów prawa (art. 66 ust. 1 ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. o prokuraturze, jednolity tekst: Dz.U. z 1994 r. Nr 19, poz. 70 ze zm.) powinno zawierać wyraźne określenie naruszonego przepisu.

Nie wystarczy samo powołanie się na to, że podlegające ocenie zachowanie prokuratora stanowiło przewinienie dyscyplinarne polegające na oczywistej i rażącej obrazie przepisów prawa, czyli powołanie się na samą definicję przewinienia dyscyplinarnego, tak jak je ujmuje art. 66 ust. 1 ustawy o prokuraturze, lecz konieczne jest wyraźne wskazanie, że czyn prokuratora naruszył konkretne, określone przepisy prawa z zakresu procedury karnej lub przepisów ustrojowych o wykonywaniu funkcji prokuratora. Inaczej mówiąc, orzeczenie sądu dyscyplinarnego uznające prokuratora za winnego popełnienia przewinienia służbowego polegającego na oczywistej i rażącej obrazie przepisów prawa (art. 66 ust. 1 ustawy o prokuraturze) powinno zawierać wskazanie naruszonego przepisu prawa. Podobne stanowisko w odniesieniu do odpowiedzialności dyscyplinarnej radców prawnych zajął Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 14 stycznia 1999 r., III SZ 3/98).

Wyraźne określenie przez sąd dyscyplinarny, naruszenie jakiego konkretnie wskazanego przepisu prawa zarzuca się obwinionemu, pozwala na ocenę, czy naruszenie to było oczywiste i rażące zarówno w aspekcie przedmiotowym, jak i podmiotowym. Nie ulega wątpliwości, że te dwie cechy kwalifikujące naruszenie prawa odniesione być powinny zarówno do znamion przedmiotowych (bezprawności) jak i podmiotowych (winy) ocenianego zachowania obwinionego prokuratora. Ocena co do tego, czy naruszenie prawa było oczywiste i rażące, nie jest zatem możliwa bez odniesienia jej do konkretnych przepisów prawa.

Nie może być mowy o oczywistym i rażącym naruszeniu przepisów prawa, o którym stanowi art. 66 ust. 1 ustawy o prokuraturze, w sytuacji gdy orzeczenie wydane przez prokuratora jako organu prowadzący postępowanie karne mieści się w granicach przyznanych mu uprawnień, a nie wchodzą w grę przejawy oczywistej bezprawności i rażącego zawinienia przy podejmowaniu przez niego decyzji. Prokurator jako organ prowadzący postępowanie karne ma na podstawie art. 7 KPK prawo do swobodnej oceny dowodów. Zasada swobodnej oceny dowodów, adresowana także do prokuratora, oznacza, że ocena przeprowadzonych dowodów dokonywana powinna być w granicach swobody wyznaczonej przez dyrektywy zasad prawidłowego rozumowania, wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego ujęte w art. 7 KPK.

Ocena co do oczywistej i rażącej obrazy przepisów prawa, stanowiąca podstawę do przypisania prokuratorowi popełnienia przewinienia służbowego, musi być szczególnie wyważona w odniesieniu do tych decyzji procesowych, które podlegają kontroli instancyjnej i mogą być zaskarżone do prokuratora nadrzędnego lub do sądu. Ocena ta nie może bowiem prowadzić do ubezwłasnowolnienia prokuratora przy samodzielnym prowadzeniu dochodzeń lub śledztw i decyzjach o sposobie ich zakończenia. Nieudolność prokuratora, brak po jego stronie umiejętności respektowania „zasad sztuki śledczej”, mogą być rozważane w aspekcie rozwoju jego kariery zawodowej i skutkować brakiem awansów służbowych, pomijaniem go przy awansach i nagrodach, nie stanowią natomiast same przez się przesłanek pociągnięcia prokuratora do odpowiedzialności dyscyplinarnej, jeżeli jego zachowaniu nie można przypisać cech oczywistej i rażącej obrazy przepisów prawa lub uchybienia godności zawodu prokuratorskiego.

Wyrok SN z dnia 17 września 2001 r., III SZ 8/01

Standard: 73386 (pełna treść orzeczenia)