Odpowiedzialność chowającego lub posługującego się zwierzęciem na zasadach słuszności (art. 431 § 2 k.c.)

Dla przypisania odpowiedzialności na zasadzie przepisu art. 431 § 2 k.c. konieczne jest, aby szkodę wyrządziło „własnym popędem” zwierzę, pozostające pod pieczą człowieka, a nie zwierzę żyjące w stanie wolnym. Przepis ten przewiduje obowiązek naprawienia szkody nałożony na zasadzie słuszności, jeżeli chowający lub posługujący się zwierzęciem nie jest odpowiedzialny na podstawie art. 431 § 1 k.c. Chodzi wyłącznie o sytuację, gdy uchylona jest odpowiedzialność z uwagi na brak winy osoby chowającej zwierzę lub posługującej się nim. Natomiast brak bezprawności (np. obrona konieczna, stan wyższej konieczności) bądź brak związku przyczynowego nie dają podstaw do zastosowania art. 431 § 2 k.c.

Wskazany przepis reguluje szczególny przypadek odpowiedzialności, jeżeli z okoliczności wynika, że wymagają tego zasady współżycia społecznego. Ocena powinna być dokonywana ad casu, a więc z uwzględnieniem okoliczności konkretnego przypadku. Ustawodawca wymienia tutaj porównanie stanu majątkowego poszkodowanego i osoby, której przypisywana jest odpowiedzialność jako okoliczność szczególnie istotna dla dokonania tej oceny. Nadto, w doktrynie akcentuje się takie okoliczności jak zdolności zarobkowe obu podmiotów, stan rodzinny, wiek, rodzaj naruszonego dobra i rozmiar szkody, stopień przyczynienia się poszkodowanego

Wyrok SO w Białymstoku z dnia 8 listopada 2017 r., II Ca 742/17

Standard: 73276 (pełna treść orzeczenia)

Także dla przypisania odpowiedzialności na podstawie przepisu art. 431 § 2 k.c. konieczne jest, aby szkodę wyrządziło „własnym popędem" zwierzę, pozostające pod pieczą człowieka, a nie zwierzę żyjące w stanie wolnym. Jednak przepis ten przewiduje obowiązek naprawienia szkody nałożony na zasadzie słuszności, jeżeli chowający lub posługujący się zwierzęciem nie jest odpowiedzialny na podstawie art. 431 § 1 k.c. Chodzi wyłącznie o sytuację, gdy uchylona jest odpowiedzialność z uwagi na brak winy osoby chowającej zwierzę lub posługującej się nim.

Przepis art. 431 § 2 k.c. reguluje szczególny przypadek odpowiedzialności, jeżeli z okoliczności wynika, że wymagają tego zasady współżycia społecznego. Ocena taka musi jednakże być zawsze dokonywana z uwzględnieniem okoliczności konkretnego przypadku. Ustawodawca wskazuje porównanie stanu majątkowego poszkodowanego i osoby, której przypisywana jest odpowiedzialność jako okoliczność szczególnie istotną dla dokonania tej oceny. W doktrynie wymienia się jeszcze potrzebę uwzględnienia takich okoliczności, jak zdolności zarobkowe tych podmiotów, stan rodzinny, wiek, rodzaj naruszonego dobra i rozmiar szkody, stopień przyczynienia się poszkodowanego.

Określona w art. 431 § 2 k.c. odpowiedzialność odszkodowawcza na zasadzie słuszności chowającego lub posługującego się zwierzęciem oznacza, że zasady współżycia społecznego określają nie tylko przesłankę (zasadę) odpowiedzialności za jego czyn niedozwolony, lecz także służą ustaleniu należnego odszkodowania za wyrządzoną tym czynem szkodę. Nie można więc wykluczyć, że kompensata nie będzie równa rozmiarowi szkody. Jednym z elementów zastosowania tego przepisu jest zatem to, iż naprawienia szkody wymagają normy moralne – norma prawna nakazująca naprawienie szkody ma zastosowanie tylko w sytuacjach, w których ma także zastosowanie nakazująca to samo norma moralna.

Ocena moralna powinna zostać powzięta z uwzględnieniem z jednej strony tego, czy poszkodowany jest w stanie sam ponieść majątkowe konsekwencje nieszczęśliwego zdarzenia i jakim byłoby to obciążeniem dla jego majątku, a drugiej strony tego, jaki ciężar dla majątku opiekuna zwierzęcia stanowiłby ewentualny dług odszkodowawczy. Nie oznacza to jednak, że ocena moralna ma opierać się tylko na kryterium porównania majątków. Istotne są także pozostałe okoliczności, jak sytuacja życiowa, osobista i rodzinna stron, ich zachowanie w związku ze zdarzeniem wyrządzającym szkodę (np. stopień obiektywnej nieprawidłowości opiekuna zwierzęcia, któremu nie można przypisać winy) i inne względy.

Wyrok SO w Kielcach  z dnia 10 listopada 2016 r., II Ca 958/16

Standard: 73271 (pełna treść orzeczenia)