Zarzutu nabycia służebności w drodze zasiedzenia w postępowaniu o ustanowienie służebności przesyłu

W postępowaniu o ustanowienie służebności przesyłu sąd może badać zarzut, czy służebność została czy też nie została uprzednio nabyta przez zasiedzenie przez określonego posiadacza.

Uwzględnienie tego rodzaju zarzutu nie jest równoznaczne ze stwierdzeniem zasiedzenia, gdyż następuje wyłącznie w uzasadnieniu orzeczenia, nie zaś w  sentencji rozstrzygnięcia. Wobec tego skutki takiej oceny prawnej sądu podniesionego zarzutu zasiedzenia prawa, niezależnie od sposobu jego oceny, nie wykraczają poza sprawę, w której taki zarzut został zgłoszony i mogą być kwestionowane w innych postępowaniach, w tym o stwierdzenie zasiedzenia. Kwestia ta, badana incydentalnie na zarzut, nie została bowiem prawomocnie rozstrzygnięta ze skutkami wynikającymi z art. 365 § 1 k.p.c. Późniejsze postępowanie o zasiedzenie ma samodzielny charakter, w którym sąd rozpoznaje wniosek w pełnym zakresie, dokonując własnych ustaleń, a inicjujący to postępowanie i jego uczestnicy mogą powoływać się także nowe fakty i dowody, których nie powołali we wcześniejszym postępowaniu. Sąd ma też możliwość własnej oceny prawnej ustalonego stanu faktycznego dotyczącego kwestii zasiedzenia, nie będąc w tym zakresie związany oceną prawną wyrażoną we wcześniejszym prawomocnie zakończonym postępowaniu.

Uchwała SN z dnia 20 stycznia 2022 r., III CZP 23/22

Standard: 72813 (pełna treść orzeczenia)

Fakt ustanowienia służebności nie wyklucza prawa przedsiębiorcy przesyłowego do skorzystania z zasiedzenia, które nastąpiło przed datą jej ustanowienia, nie ma wpływu na powstanie skutku nabycia tego prawa z mocy ustawy, może być ono stwierdzone orzeczeniem sądu, na co wskazuje także dopuszczenie możliwości zgłoszenia zarzutu nabycia służebności przesyłu w sprawie o wynagrodzenie za korzystanie z nieruchomości przez przedsiębiorcę przesyłowego bez tytułu prawnego. 

Postanowienie sądu o ustanowieniu służebności, mające charakter konstytutywny, kreuje to prawo wiążąco na przyszłość. Oznacza to, że ustanowienie służebności nie wyłącza możliwości zgłoszenia przez przedsiębiorstwo przesyłowe żądania stwierdzenia nabycia przez niego lub jego poprzednika prawnego służebności gruntowej o treści służebności przesyłu albo służebności przesyłu przez zasiedzenie z chwilą poprzedzającą ustanowienie tego prawa, jeżeli w postępowaniu o ustanowienie go nie doszło do rozpoznania zarzutu zasiedzenia. Stwierdzenie deklaratoryjne skutku nabycia służebności przez zasiedzenie, podobnie jak rozpoznanie zarzutu, nie może doprowadzić do podważenia prawomocnego, stanowiącego orzeczenia o ustanowieniu tego prawa za wynagrodzeniem.

Podkreślenia wymaga, że wykazanie przez przedsiębiorcę przesyłowego nabycia służebności przez zasiedzenie niejednokrotnie może napotykać na trudności, wynikające z wieloletnich różnorakich zaniedbań w stosunkach związanych z zakładaniem i eksploatowaniem urządzeń przesyłowych, na co zwrócił uwagę Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 9 lutego 2017 r., III CZ 63/16, co nie może pozostawać bez znaczenia dla możliwości zgłoszenia zarzutu zasiedzenia służebności oraz pozbawiać go uprawnienia do stwierdzenia nabycia tego prawa.

Wyrok SN z dnia 26 kwietnia 2019 r., V CSK 180/18

Standard: 72805 (pełna treść orzeczenia)