Postanowienie o udzieleniu zabezpieczenia przez obciążenie nieruchomości hipoteką przymusową i jego wykonanie (art. 743 § 2; art. 747 pkt 2 k.p.c. i art. 110 pkt 1 u.k.w.h.)

W  przypadku zabezpieczenia polegającego na obciążeniu nieruchomości hipoteką przymusową, jego istota, inaczej niż zajęcia, sprowadza się nie tylko do umożliwienia uprawnionemu zaspokojenia bez względu na ewentualne zbycie obciążonej nieruchomości (art. 65 ust. 1 u.k.w.h.), lecz także zapewnienia uprzywilejowanej pozycji w podziale sumy uzyskanej z egzekucji (art. 1025 § 1 pkt 5 k.p.c.) (por. uchwała SN z dnia 18 października 2013 r., III CZP 64/13 i postanowienie SN z dnia 20 maja 2017 r., IV CSK 390/16).

Jeżeli postanowienie o zabezpieczeniu przez obciążenie nieruchomości obowiązanego hipoteką przymusową zostało wykonane przez wpis w księdze wieczystej, założenia te dezaktualizują się dopiero z chwilą uprawomocnienia się postanowienia o przysądzeniu własności nieruchomości, które pociąga za sobą wygaśnięcie hipotek obciążających nieruchomość i powstanie w to miejsce prawa do zaspokojenia się z ceny nabycia z pierwszeństwem przewidzianym w przepisach o podziale sumy uzyskanej z egzekucji (art. 1000 § 1 k.p.c.). Do tego momentu ochrona prawna wynikająca z udzielonego zabezpieczenia nakłada się - na zasadzie wyjątku od reguły - na toczące się postępowanie egzekucyjne.

Wpis hipoteki przymusowej na podstawie postanowienia o zabezpieczeniu nie jest czynnością egzekucyjną, która podlegałaby uchyleniu na podstawie art. 826 k.p.c. w związku z umorzeniem postępowania egzekucyjnego. To zatem, że umorzenie postępowania egzekucyjnego na podstawie art. 985 § 1 k.p.c. skutkuje uchyleniem dokonanych czynności egzekucyjnych nie oznacza per se, że pociąga ono za sobą upadek zabezpieczenia w postaci hipoteki przymusowej, jeżeli uprzednio doszło do przedłużenia jego skuteczności w związku z terminowym złożeniem wniosku o wszczęcie egzekucji. Specyfika przyczyny umorzenia uregulowanej w art. 985 § 1 k.p.c. sprzeciwia się także odpowiedniemu odnoszeniu do tej sytuacji przyjętego w judykaturze stanowiska co do konsekwencji umorzenia postępowania egzekucyjnego w następstwie wniosku lub bezczynności wierzyciela, zgodnie z którym wniosek o wszczęcie egzekucji nie wywołuje wtedy skutków, jakie ustawa wiąże z jego wniesieniem (por. uchwała SN z dnia 19 lutego 2015 r., III CZP 103/14, oraz wyroki SN z dnia 10 października 2003 r., II CK 113/02, z dnia 14 kwietnia 2011 r., IV CSK 439/10, i z dnia 20 maja 2015 r., I CNP 28/14).

Uchwała SN z dnia 26 listopada 2021 r., III CZP 86/20

Standard: 59454 (pełna treść orzeczenia)

Brak wzmianki o wykonalności postanowienia o zabezpieczeniu (art. 743 § 2 k.p.c.), które ma stanowić podstawę wpisu hipoteki przymusowej do księgi wieczystej, nie jest brakiem formalnym podlegającym usunięciu na podstawie art. 130 § 1 k.p.c.

Postanowienie SN z dnia 24 września 2015 r., V CSK 690/14

Standard: 67195 (pełna treść orzeczenia)